КАБКИ ДАРӢ

КАБКИ ДАРӢ

(Ба илҳом аз акси зебои кабке, ки аз Сурхондарё
дар фазои интернет гузошта буданд ва чун ин байтро дар зераш навиштам, посух омад, ки: “На танҳо ёд дорем, барояш ҷон супорем!”)

Туро аз даштҳо бар кӯҳ ронданд,

Зи куҳ дар коми сад домат кашонданд.

Калоғу каргасу калмурғу калход

Ҳама гаштанд бо ту душмани ҳод.

Навоят дар гулу печиду хун гашт,

Ва хунат чун Сиёваш рехт дар ташт.

Чи таште, ки чу дар хокаш нишонданд,

Зи лола бар ҷаҳон оташ фишонданд.

Ало кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Чу соқӣ чашми масти маст дорӣ,

Ду абрӯи ба ҳам пайваст дорӣ.

Ҳинои пойи ту дорад шаҳодат,

Шафақ будаст сархайли нажодат.

Саҳархезон ба ту ихлос доранд,

Ба ёдат кӯҳҳоро пос доранд.

Туву оҳуи кӯҳӣ ҳамтаборед,

Ду саргардон зи ёрон ёдгоред.

Ало кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Ба Файзободу Дашти Кабкрезаш,

Бубинӣ резиши кабку гурезаш.

Ба ёд ояд туро паҳнои таърих,

Ҳумоюнахтареву наҳси Миррих.

Гузар созӣ ба Дашти Ҷонварсӯз,

Ба ёд ояд навоҳои ҷигарсӯз.

Ба ҳар водист аз ту ёдгоре,

Чу солик дар тариқат устуворӣ.

Ало кабки дарӣ фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Нишоне аз бути Фархор дорӣ,

Чу оҳуи бухорӣ ёр дорӣ.

Туро дар кӯҳи Сурхон дида будам,

Зи аҳволи дилат пурсида будам.

Ту бо алҳони фарғонӣ сурудӣ,

Бидонистам, ҳамон ҳастӣ, ки будӣ.

Басо бигзашт бар он рӯзгорон,

Ба тундӣ мисли тири ҷоншикорон.

Ало, кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Ту аз санги Бадахшон ранг бурдӣ,

Басо, ки ҷойи гандум санг хурдӣ.

Зи Балхи Бомиён омад паёмат,

Ки гардун тир меборад ба бомат.

Туро бими уқоби тезпар нест,

Зи теғи асри кайҳонат сипар нест.

Навоят лахти хун гардад, аҷаб не,

Ки ғам сад кӯҳу як барги тараб не.

Ало, кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Туро дар хуни ту оғушт хоҳанд,

Ту ҷони поку аз ту гӯшт хоҳанд.

Дарои рӯзгорон қақбаи туст,

Раҳи ин корвон аз ағбаи туст.

Чу ёд орам зи “кабкони беозор”,1

Манучеҳрӣ падид ояд ба гуфтор.

Ту дар шеъри дарӣ нақши нигинӣ,

Ба сурат, ҳам ба маънӣ дилнишинӣ.

Ало, кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Агарчи порсову гӯшагирӣ,

Агарчи содаву равшанзамирӣ.

Забони ту забони ошноист,

Навои ту ба лаҳни ориёист,

Агарчи чун бародар бо кабӯтар

Шудастӣ сулҳро пайку паямбар,

Вале ҳамвора чархи ҷангандоз

Туро бар ҷанг водорад ба анбоз.

Ало, кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Чу бишниданд кабкон ин хитобам,

Садо карданд аз ҳар кӯ ҷавобам.

Зи Балху Кобулу Табрезу Кашмир,

Кӯҳистони Ҳимолиёву Помир.

Ҳироту Зобулистону Сиистон,

Зи Ҳинду Кошғар, паҳнои Олон.

Зи Вахшу аз Ҳисору аз Бадахшон,

Зи Суғду аз Қаротегину Хатлон.

Бухорову Самарқанду зи Хоразм...

Фузунтар з-ончи меояд дар ин назм,

Ки аз Симурғи ваҳдат ёдгорем,

Амонатро ҳамеша пос дорем.

Зиҳӣ, кабки дарӣ, фарёд дорӣ!

Забони модариро ёд дорӣ!

Майи 2015

___________
Ишора ба шеъри Манучеҳрии Домғонӣ: Кабкони беозор, ки бар кӯҳи баланданд,
Бе қаҳқаҳа як бор надидам, ки биханданд...

کبک دری

تورا از دشت ها بر کوه راندند

ز کُه در در کام صد دامت کشاندند

کلاغ و کرگس و کلمرغ و کلخاد

همه گشتند با تو دشمن هاد

نوایت در گلو پیچید و خون گشت

و خونت چون سیاوش ریخت در تشت

چه تشتی که چو در خاکش نشاندند

ز لاله بر جهان آتش فشاندند

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

چو ساقی چشم مستِ مست داری

دو ابروی بهم پیوست داری

حنای پای تو دارد شهادت

شفق بودست سرخیل نژادت

سحرخیزان به تو اخلاص دارند

به یادت کوه ها را پاس دارند

تو و آهوی کوهی همتبارید

دو سرگردان ز یاران یادگارید

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

به فیض آباد و دشت کبکریزش

ببینی ریزش کبک و گریزش

به یاد آید تو را پهنای تاریخ

همایون اختری و نحس مریخ

گذر سازی به دشت جانورسوز

به یاد آید نواهای جگرسوز

به هر وادیست از تو یادگاری

چو سالک در طریقت استواری

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

نشانی از بُت فرخار داری

چو آهوی بخاری یار داری

تورا در کوه سُرخان دیده بودم

ز احوال دلت پرسیده بودم

تو با الحان فرغانی سرودی

بدانستم همان هستی که بودی

بسی بگذشت بر آن روزگاران

به تندی مثل تیر جان شکاران

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

تو از سنگ بدخشان رنگ بردی

بسا که جای گندم سنگ خوردی

ز بلخ بامیان آمد پیامت

که گردون تیر می بارد به بامت

تو را بیم عقاب تیز پر نیست

ز تیغ عصر کیهانت سپر نیست

نوایت لخت خون گردد عجب نی

که غم صد کوه و یک برگ طرب نی.

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

تورا در خون خود آغُشت خوهند

تو جان پاک و از تو گوشت خواهند

درای روزگاران ققبۀ توست

رهِ این کاروان از اقبۀ توست

چو یاد آرم ز "کبکان بی آزار"1

منوچهری پدید آید به گفتار

تو در شعر دری نقش نگینی

به صورت هم به معنی دلنشینی

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

اگرچه پارسا و گوشه گیری

اگرچه ساده و روشن ضمیری

زبان تو زبان آشنایست

نوای تو به لحن آریا یست

اگرچه چون برادر با کبوتر

شدستی صلح را پیک و پیمبر

ولی همواره چرخ جنگ انداز

تورا بر جنگ وادارد به انباز

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

چو بشنیدند کبکان این خطابم

صدا کردند از هر کو جوابم

ز بلخ و کابل و تبریز و کشمیر

کوهستان همالیا و پامیر

هرات و زابلستان و سیستان

ز هند و کاشغر، پهنای آلان

ز وخش و از حصار و از بدخشان

ز سغد و از قراتیگین و ختلان

بخارا و سمرقند و ز خوارزم...

فزون تر زان چه می آید در این نظم

که که از سیمرغ وحدت یادگاریم

امانت را همیشه پاس داریم

زهی کبک دری فریاد داری!

زبان مادری را یاد داری!

________
1 اشاره به شعر منوچهری دامغانی: کبکان بی آزار که بر کوه بلندند
بی قهقهه یک بار ندیدم که بخندند...
2-3 دشت کبک ریز و جانور سوز – نام موضیع هایی در تاجیکستان.

اردبهشت 2015

МУҲАММАДҶОН МИРЗОШОЕВ

МУҲАММАДҶОН МИРЗОШОЕВ –

рӯзноманигор ва нависандаи шинохтаи тоҷик рӯзи 15 декабри 2015 даргузашт. Солҳои охир аз бемории тавонфарсо ранҷ мебурд, аммо даст аз таълиф барнамедошт. Ду рӯз қабл мақолаи пурмуҳтавоеро барои чоп овард. Онро ба хушӣ пазируфтем. Рӯзи дигар, ки барфи борономехта меборид бо заҳмат ва оҳиста қадам монда, дар идора ҳозир шуд. Ҳамчунон бо садои паст ҳарф мезад, ба ҳадде ки базӯр суханаш шунида мешуд. Борон китфони ҷомаашро тар карда буд ва дар даст чатри қабзашудае дошт. Вақте пурсидам,ки чаро аз чатр истифода накардааст, бо лабханди хастаҳолона гуфт: “Кори зиёд дорад”. Эҳсос кардам, ки мадору ҳавсалаи чатрро кашидан надорад. Бо ин ҳол барои он омада буд, то хабар диҳад, ки он мақолаи овардаашро як ҳафтаномаи дигар чоп кардааст ва мабодо мо онро чоп бикунем ва эрод бигиранд, ки дар ду ҷо айни як чизро ба чоп додааст. Дар ҳоле, ки он ҳафтанома ташкилотӣ буд ва дар маҳдудаи хоссе нашр мешуд.
Қабл аз навиштани ин матлаб барои пайдо кардани сурате аз марҳум зиёд ҷустуҷӯ кардам. Танҳо як сурати ишонро дар китоби "Адибони Тоҷикистон" пайдо намудам, ки сурати солҳои ҷавонии ӯст. Ҳоло ин суратро бо шарҳи ҳоле, ки дар ин китоб аст, манзур мегардонам. Худованд раҳмат ва мағфираташ кунад.

МУҲАММАДҶОН МИРЗОШОЕВ 21 феврали соли 1948 дар деҳаи Кӯли ҷамоати деҳоти Лангари Шоҳи ноҳияи Тоҷикобод (собиқ Қалъаи Лаби Об)-и вилояти Ғарм (Рашти ҳозира) ба ҷаҳон омадааст. Дар мактаби ибтидоии зодгоҳаш таҳсил карда, сипас мактаби миёнаи №1 ба номи Абдураҳмони Ҷомии шаҳраки Тоҷикободро хатм кардааст. Солҳои 1964-1966 даҳмарда будааст. Баъди хатми мактаби миёна, солҳои 1967-1969, дар Омӯ¬зишгоҳи ҷумҳуриявии маданӣ-маърифатии ноҳияи Ленин таҳсил кардааст. Солҳои 1969-1977 дар Китобхонаи илмии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба сифати китобдор, ҳамзамон, дар рӯзномаи «Комсомоли Тоҷикистон» ба сифати мусаҳҳеҳ кор кардааст.
Яке аз аввалин офаридаҳои илмӣ-оммавии ӯ очерки «Лутфулло Бузургзода» мебошад, ки қисман дар рӯзномаи «Қаротегини Советӣ» (1970) чоп шудааст. Соли 1970 «Раҳнамои хонанда» ном дастуре таълиф намудааст, ки ба масъалаи эҳтирому истифодаи босамари китоб бахшида шудааст. Чанд очерки ӯ ба тасвири кору пайкор ва рӯзгори муҳоҷирони водии Вахш, ҳифзи табиати зебову гуворои Тоҷикистон бахшида шудаанд.
Солҳои 1971-1977 донишҷӯи факултаи таърихи Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ва узви Шӯрои илмии факултаи номбурда, солҳои 1985-1991 ҷонишини муҳаррири рӯзномаи «Комсомоли Тоҷикистон», солҳои 1986-1990 узви Шӯрои этика ва ҳуқуқи Иттифоқи журналистони Иттиҳоди Шӯравӣ будааст.
Солҳои 1989-1991 аввал дар Мактаби олии ҳизбӣ, сипас Институти сиёсатшиносии шаҳри Тошканд таҳсил кардааст. Аз соли 1991 то ҳол сармуҳаррири ҳафтаномаи «Наврӯзи Ватан» аст. Як силсила мақолаву очерки ӯ ба тасвири ҳаёт ва фаъолияти олимони тоҷик Бобоҷон Ғафуров, Аҳрор Мухторов, Баҳодур Искандаров, Мансур Бобохонов, Темур Муҳиддинов ва диг. бахшида шудааст, ки дар рӯзнома ва маҷаллаҳои гуногуни ҷумҳурӣ ба табъ расидаанд.
Китобҳои ӯ «Баҳодури Бағалак» (1984, ба забони русӣ), «Лолаҳои аз хун дамида» (1987), «Дилпора» (1989), «Аз санг нола хезад» (1992), «Фарзонамард» (1998), «Зинаҳои қуллаҳо» (2001), «Сипаҳсолори кошифони асрори ниҳон» (2004), «Манзар-о-о-о, Манзар!» (2004) ва ғ. аз офаридаҳои ӯстанд.
Намунаҳои эҷодаш ба забонҳои русӣ ва ӯзбекӣ тарҷума ва чоп шудаанд. Бархе аз очеркҳои проблемавии В. Распутин (Русия), А. Шугай (Украина), Э. Генри (Олмон)-ро тарҷума ва чоп кардааст.
Корманди шоистаи фарҳанги Тоҷикистон, барандаи Ҷоизаи ба номи Абулқосим Лоҳутӣ.
Аз соли 1996 узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон аст.

ПАРӢ (پری)

Дар адабиёти навишторию гуфтории тоҷик парӣ ғолибан ҷанбаи мусбат дорад. Аммо тасаввури манфӣ низ аз он вуҷуд дорад ва ба ин маъно истифодаҳое аз он шудааст. Аз ҷумла, навъе аз гирифторони бемориҳои равониро дар миёни мардум ҳанӯз «паривара» мегӯянд ё мегӯянд «парӣ ёраш шудааст». Дақиқан ба ҳамин маъност, ки Ҳофиз дар байте бо лутфи шоирона мегӯяд:

Магар девона хоҳам шуд дар ин савдо, ки шаб то рӯз

Сухан бо моҳ мегӯям, парӣ дар хоб мебинам.

Дар ашъори шоирони наздик ба сабки ҳиндӣ ва сабки ҳиндӣ, ки яке аз вижагиҳои он пардохтан ба ҷузъиёти бештар мебошад, дар баробари парӣ аз шиша зиёд ёд шудааст, ба ишораи ин тасаввур, ки парӣ дар шиша манзил мекунад ва гоҳе ин ки париро бо дуъову афсун дар доми шиша мегиранд:

Бе касби сафо сайди маонӣ чӣ хиёлест,

То санг бувад шиша, парихона набошад.

(Бедил)

Ҳар лаккаи абре чу азоимхоне,

Дар шиша парӣ кард зи найранги ҳаво.

(Хоқонӣ)

Умрест хабар аз дилу дилдор надорам,

Бо шиша паризоди ман аз даст паридаст.

(Соиб)

ҲИКМАТ

Мардум аксаран дар хусуси ояндаи беҳтар, барои саодатмандӣ ва ба хотири асри тилоӣ талош мекунанд.Ҷаҳон беист пир ва боз ҷавон мегардад ва инсон аз умед ба қисмати беҳтар дил намеканад.
Ф.Шиллер
Муҳим будани ҳамешагӣ танҳо ниқоби туфайлӣ аст.
Волтер

Ҷоҳил тааҷҷуб мекунад, ки чизҳо он гунаанд, ки моҳияташон аст ва ин тааҷҷуб ибтидои дониш аст. Хирадманд бошад он гоҳ тааҷҷуб мекунад, ки чизҳо дигаргун бошанд, на он гуна ки ӯ медонад.
Арасту
Барои бисёриҳо таваҷҷуҳ ба дархосташон муҳимтар аз иҷрои он аст.
Ҷ.Леббон
Мо ба илқои табиат фикр мекунем, ба илқои устодони худ сухан мегӯем, вале бар тибқи одат амал мекунем.
Ф.Бекон
Имтиёзи ҳикмат он аст, ки ҷовидонист ва агар ин қарн қарни он нест, пас қарни оянда мутааллиқ ба он мебошад.
Б.Гарсиан
Андешаи инсони бузургро пайгирӣ кардан аз ҳама шуғл шавқангезтар аст.
А.Пушкин
Ҳама кор дар андеша аст. Андеша бунёди ҳама чиз аст. Андешаро метавон идора низ кард. Барои ҳамин кори аслӣ дар таҳсили камол кор рӯи андеша аст.
Л.Толстой
Дар баробари як инсоне, ки андешаи худро маҳкум менамояд, садҳо инсонҳое пайдо мешаванд, ки тарҷеҳ медиҳанд кутоҳандешии ҳамсоягони худро маҳкум кунанд.
П.Бови

Мо аз ҳеч чизе он қадр сипосгузор нахоҳем шуд, чандон ки аз сипосгузорӣ.
Мария Эшенбах

БИҶИЛГУН

БИҶИЛГУН

Фасли тобистон

сайр дорам дар куҳистон.

Як биҷилгун1 мепарад ин суву он су,

Мекунад бо ман ҳаёҳу

Дар сари як навдаи ҷурзе2

Лона дорад – 

нусхаи ҷӯроби пашмини Бадахшон, 

Сарнагун бар даррае жарф,

Ҷони мурғак бар сари ин лона ларзон.

Эй биҷилгун, 

Ҷӯраи ҷун,

Ман ҳамонам дода аз даст

Он ду шаҳри нозанинро - 

Қуббатулисломрову

Сайқали рӯйи заминро,

Ҳол ин сон бетафовут

Сайр дорам дар кӯҳистон,

Фасли тобистон.

Лонаат обод бодо,

Баччагонат шод бодо,

Қасди озорат надорам,

То абад корат надорам.

Меравам, то аз уфуқ паҳнои Меҳанро бубинам...

Меравам, бар қуллаи ин кӯҳ, шояд аз фароз,

Тири Орашро бубинам боз дар парвоз.

******

1.Биҷилгун – хурдтарин парандаи кӯҳистон.

2.Ҷурз – дарахтест шабеҳи сада бар фарози кӯҳҳо рӯяд.

ХАМӮШӢ

ХАМӮШӢ

Оҳанги камол камхурӯшист,

Фарёд нишони хомҷӯшист.

Чун теғ бараҳна гашта олам,

Фахри ману ту зи жандапӯшист.

То мушти замона оҳанин аст,

Мифтоҳи наҷот сахткӯшист.

Бекории халқ бебаҳо нест,

Ҷуброни ҳама гаронфурӯшист. 

Метарсӣ агар зи бехгӯшӣ,1

Кам гӯ сухане, ки бехгӯшист.

Ин хома ба рӯйи дафтари ман

Ангушти ишорати хамӯшист.

Бехгўшӣ – 1)шаппотӣ 2)гӯшакӣ.

ХУШДОР

ҲУШДОР

Дӯстам!

Такаббури ту чист?

Шохае зиёдатӣ

Бар дарахти Зиндагист.

Гар бар он нишаста бошӣ,

(Инчунин мабод)

Зуд ё ки дер,

Ногузир,

Сарбазер

Хоҳӣ уфтод.

Ҳар қадар баландтар,

Дард-

манд-

тар.

СУКУТ

СУКУТ

Савганд хӯрдаам, 

То ҷабинҳо накушоянд

Рӯй накшоям. 

То дилҳо накушоянд

Лаб накшоям. 

То осмон накушояд 

Бол накшоям. 

То бахтҳо накушоянд 

Фол накшоям. 

27.10.1991с.

ХАЗОН

ХАЗОН

Хазон асту рухи ту арғавонист, 

Ҷаҳон пиру туро фасли ҷавонист.

Хазон дур аст аз боғи вуҷудат 

Надорад ҳеч падруде дурудат. 

Вале эй боғи насрини суманбӯ,

Сари шохи баландат себи ман ку? 

Ҳамон як себи дил, як себи танҳо,

Куҷо шуд аз сари он шохи боло?! 

27.10.1991с.

ВАҲДАТ

Чист миллат?

– Ваҳдати дунёи мост,

Дӯши мо, имрӯзи мо, фардои мост.

Аз саводаш дидаи мо равшан аст.

Дар ҳисораш ҳастии мо эман аст.

Решаи ҷонҳост дар ҳам бофта,

Риштаи ҷонҳост дар ҳам тофта.

Аз пари Симурғи Тавҳидаш қалам,

Мераҳонад ҳасти моро аз адам.

Ваҳдати миллат бақои миллат аст,

Устувор аз муддаои миллат аст.

Ҳарфҳо аз муддао гардад китоб,

Зарраҳо аз тоби мақсад офтоб.

Чашми Сино бар сари гаҳворааш,

Тарҳи сад олам ба ҳар ангорааш.

Дар вуҷуди миллати яктопараст,

Ваҳдату мақсуд чун ду шаҳпар аст.

Бо ду шаҳпар дарнавардад ин ҷаҳон,

Зери болаш як бувад ҳафт осмон.

Сӯйи дому донаи кас нангарад,

Ҳимматаш бар авҷи гардун мебарад.

Он ки ҳаст Албурзу Алвандаш нишем,

Аз сияҳчоли замонаш нест бим.

Бартариҳояш ҳам аз худогаҳист,

Огаҳӣ – шерозаи девони Зист.

Нури Ҳақ ойинаи идроки ӯ,

Хонаи хуршедҳо афлоки ӯ.

Ҳикматаш деринаву бахташ ҷавон,

Дар замираш растхези ҷовидон.

Майи 2012

ВАТАН ГУФТАМ (Халқӣ)

 На сар гуфтам, на по гуфтам, на ҷон гуфтам, на тан гуфтам,

Ватан гуфтам, Ватан гуфтам, Ватан гуфтам, Ватан гуфтам.

Ҳазорон бор “мо” гуфтам касе ҳамдил нашуд, аммо

Ҷаҳоне зидди ман шӯрид, агар як бор “ман” гуфтам.

Ба оён дил ниҳодам, дидаву дил бар аён бастам,

Ба ғурбат аз Ватан гуфтам, ба хилват анҷуман гуфтам.

Сапедиҳои чашми интизоронро саҳар дидам,

Насим ар бӯйи хун овард, бӯйи пираҳан гуфтам.

Ҷунунамро чу Маҷнун нозиши саҳро надонистам,

Ба пойи Бесутун истодаму аз Кӯҳкан гуфтам.

Забони шамъи табъам гоҳ-гаҳ домони дил гирад,

Мабодо, ки пушаймон гардам аз он ки сухан гуфтам.-

Пушаймон нестам ҳаргиз, сухан чун аз Ватан гуфтам.

МЕҲРИ МОДАР

Агар рӯзе замин аз ҷазбаи худ 

Бимонад, мешавад дунё парешон.

Чу коҳе, ки ба чанги бод уфтад,

Шавад хурду бузурги мо парешон.

Аё Модар, ба ҷазби меҳри покат 

Ту ҳамтадбиру ҳамзӯри заминӣ. 

Ба гирдат ҷамъ карда баччаҳоят, 

Зи ҳар кунҷе пайи дидорбинӣ.

Агарчи ҳар кадомеро ҳавоест,

Хиёле дигару маъвои дигар, 

Вале сад иддаъо пеши ту яктост, 

Ки онон кӯдаконанду ту Модар.

Аҷаб давлат, ки ҷазби меҳри зӯрат

Нагардад з-ихтилофу ҷанги мо кам, 

Вагарна ҷумла қудратҳои олам,

Набитвонанд моро дошт бо ҳам.

1990

БА МУНОСИБАТИ ҲАМОИШИ ОБ ЛОЗУРКӮҲ

Имрӯз башар воқеан дар рӯёрӯйӣ бо ду хатари азим қарор дорад, ки яке табиъист ва дигаре маънавӣ. Табиъӣ он аст, ки бо номи «гармои ҷаҳонӣ» аз чандин сол қабл шинохта шудааст ва атрофи он ҳангомаҳо барпост, вале зоҳиран наметавон аз он пешгирӣ кард. Маънавӣ он аст, ки башар дар сабқати пешдастӣ бар якдигар даст ба исрофоте моддию маънавӣ мезанад, ки ин равандро суръат мебахшад ва ҳеч ҳозир нест, аз ин сабқатҳои ҷунуномез даст бикашад. Дар ин миён «лозур» (пиряхҳо) рамзи захираҳои оби ҳаёти сайёра ҳастанд, ки бо исроф ба нобудӣ кашонда мешаванд. Дар айни ҳол шабеҳи лозурҳои дерсол бар қуллаҳои омонбӯси кӯҳистон ҳамчунон захираҳои маънавӣ ва арзишҳои суннатии башарӣ ва миллӣ ҳастанд, ки бо муҳофизакорӣ дар лифофаи урфу одатҳо ва анъанаҳои неки суннатии мардумӣ нигоҳ дошта шудаанд, вале дар ин сабқатҳои бартариҷӯйӣ онҳо низ гудохта ва аз миён бурда мешаванд. Табиъат ва одамийят ҳарду дар як хатти бӯҳрон қарор гирифтааст. Нобудии яке нобудии дигар ва наҷоти яке наҷоти дигарест.

Истода ту дар муқобили тӯфон

Як деҳаи муштипар дар оғӯшат.

Эй Пири муроди банда, Лозуркӯҳ,

Ҳошо, ки даме кунам фаромӯшат.

Селоб ба рӯи синаат канда

Аз қарн ба қарн дарраҳои жарф.

Гаҳ ҷомаи сабзи хусравон дорӣ,

Гаҳ хирқаи сӯфи сӯфиён аз барф.

Саҷҷодаи туст осмони шаб,

Тасбеҳи ситораҳо дар ангуштат.

Дарёи шароби нур мерезад

Дар косаи сангҳо зи чархуштат.

Гулбонги азони бомдодонро

Ту ҳарф ба ҳарф мекунӣ такрор.

Ҳар ҷо ки будам тамоми умри худ

Ман мешудам аз ҳамин садо бедор.

Ду даст кушодаву уфуқҳоро

Ҳамчун хати марз кардаӣ таъйин.

Ҳамчун хати ҳушдор бар девор,

Ҳамчун хати марзи суннату ойин.

Мисли хати сарнавишти бетаҳрир 

Ин хат ба нигоҳи ман муҷассам буд.

Тӯмори муқаддаси балогардон,

Чун хатти васийяте зи Одам буд.

Бигзор ки ҳар хате шавад ботил,

Зинҳор, на ин нишонаи тақдир.

Бигзор ки дар ғуруби хунинаш

Бар гардани ман биёяд ин шамшер.

Истода агар наӣ сари ин марз

Дар селрави замонаи бекеш,

Арвоҳи гузаштагон ба шоми ид

Пайдо накунанд хонаҳои хеш.

Умре ба шаҳомати ту менозам,

Эй мазҳари рӯҳи бешикасти ман. 

Аз шохаи килки ту қалам кардам,

Ангушти Масеҳ шуд ба дасти ман.

Занбӯри ту лона дар дилам дорад,

Чун дар ҷигари камолҳои нарм.

Ҳарчанд ки неши садзабон хурдам,

Озори касе наҷустам аз озарм.

Бо санги қаноати ту бишкастам

Сар нозада гардани ҳавасҳоро.

Омӯхтам аз ҳилоли лоли ту

Афсуни раҳоӣ аз қафасҳоро.

Аржанги ман аст ҷумла осорат,

Зелолу чабарғу фарку гулхорат.

Ҳам боғи наботи ман ба домонат,

Ҳам шохи наботи ман ба дасторат…

Як умр ба як қарор истодан

Дар паҳнаи ин ҷаҳони беистод

Дарсест варои ҷумла мактабҳо,

Ғайри ту надонамаш дигар устод.

II

Бо суръати чархи саҳнаи театр

Ҳар лаҳза ҷаҳони мо дигар гардад.

Ҳар қадр ниқоб тоза орояд,

Дар дидаи ман ғарибтар гардад.

Ночор ғарибтар шавам ман ҳам,

Чун ҷумлаи бениҳояту оғоз.

Чун тарма дилам ба доманат кӯчад,

То сар биниҳад ба пои ту, устоз.

Худ аз пайи дил ҳамешитобам боз,

Пайваста ба лаб ҳамин дуъо дорам:

«Эй кош, туро ба ҷои худ ёбам,

Ё Раб, машикан ту хатти паргорам.

Бигзор, ки раҳ чу кошии чинӣ

Ҳамвор бувад, фароху бопаҳно.

Бигзор, ки пул ба пояи пӯлод

Нозанда бувад ба шонаи дарё.

Бигзор ҳазор нақшаи дигар

Дар тарҳи навини роҳҳо бошад,

Аммо ту ба ҷои хештан бошӣ,

Саҳми ту зи тарҳҳо ҷудо бошад…

Эй роҳкушо, туро сано хонам,

Хайре ба ҷаҳон чу раҳкушоӣ нест.

Сад гуна нисор мекунад мардум,

Аммо ба савоби ин худоӣ нест.

Он пинаи дасти ту гули шодист,

Ангушти ту худ калиди ободист,

Чашми ту чароғи роҳи озодист,

Ҳаққо, ки ҳамосаи ту фарҳодист.

Танҳо зи ту илтимоси ман ин аст

Аз ёд мабар шукӯҳи куҳҳоро.

Магзор, ки об аз осиё афтад,

Аз решаи ҷон ҷудо шавад дарё.

Лозуркӯҳ!

Бурҷи порсои ман

Албурзи шукӯҳи хештандорӣ.

Дар раг-раги рӯдҳост хуни ту

Дар пайкари дашту боғҳо ҷорӣ.

Ойини ту карда ойинабандат,

Он кист, ки бишканад туро ойин?

Он кист, ки аз ҷунун гиребонат

Хоҳад бидарад ба панҷаи хунин?

Ҳайфо, ҷигари ту об мегардад,

Дар оташи ҳирсу ози оламхор.

Сӯи ту ҳамехазад зи ҳар кӯе

Оташнафас аждаҳои истеъмор.

Ҳар дуд, ки аз манораҳои оз,

Мепечад сӯйи гунбади гардун,

Чун ҳалқа ба гардани ту меафтад,

Гӯё ки ту вомдорӣ аз ҳар дун».

III

Ин гуна дилам ба чангали ошӯб,

Ногоҳ зи дур мешавад пайдо

Он қуллаи меҳри ҷовидони ман

Он пайкари пуршаҳомати воло.

Як пораи абри шӯх кӯдаквор

Бо бозии хеш карда машғулаш,

В-он хоҳари меҳрубони ӯ – Маҳрӯд 

Мешӯяд пойҳои шахшӯлаш.

Ӯ низ маро зи дур мебинад,

Месурфаду рост мекунад қомат:

«Обоо, 

ку биё,

чи дер меоӣ,

На хатти ту мерасад, на пайғомат».

Эй Пир, дуруд, ҷовидон бошӣ,

Бе ёди ту як нафас намегирам.

Сад шукр, ки боз дидамат барҷой,

Бе ту камтар зи нақши тасвирам.

Бурҳони вуҷуди ман вуҷуди туст,

Бе устуни қомати ту вожунам.

Ҳар кабки канори туст ҳамхонам,

Ҳар лолаи сурхи туст ҳамхунам.

То ҳаст паноҳи ту Ҳумохуна,

То боли ҳумой бар сарам бошад.

Бе афсару тахту ганҷ султонам,

Ин бол чу дасти модарам бошад.

Медонам як-як арчаҳоятро,

Ҳар бор шуморашон ҳамегирам.

Ҳар кас, ки камон кашад ба нахчират,

Гӯё, ки ба дил нишонад ӯ тирам.

Бигдохта оташи дилат лозур,

Ҷорист зи чашмат оби ойина. 

Ҳар кас, ки бидид рӯи худ дар он

Дар ӯ нагирифт сеҳри бадкина.

Як тахтаи лозури ту фарзандон

Дар оташи назъ рӯйи дил монанд.

Аз ҷӯйи яхат насибаи охир

Дар мазраъи оташини худ ронанд.

Дарсе, ки гирифтам аз дабистонат

Фармоядам аз ҳазор як кардан:

Қулзум ба даруни сина парвардан,

Як чашмаи сода бар лаб овардан.

Як чашмаи содае, к-аз он хуршед

Бо найлаби нур об менӯшад.

Худ оинаи камоли берангист,

Сад ранг гул аз канори он ҷӯшад.

Бар «қуллаи оҷ»-и шеъри номавзун

Аз лолаи сурхи ту ливо дорам.

Пеши ту ки ҳамчу тифли нодонам,

Аз мӯи сафеди худ ҳаё дорам.

IV

Ҳоло, 

хуш бош, Достони ман,

Умри ту фузун зи Достон бодо.

То қуллаи ту нишеми Симурғ аст,

Ин фарру шукӯҳ ҷовидон бодо.

Он гуна, ки по ба доманат мондам,

Як рӯз ба домани ту сар монам.

Сад шукри вуҷуди ту, ки то ҳастӣ,

Бо лаъли дили ту ҳамгуҳар монам…

В-онгоҳ ки осмон чу ойина

Бар фарқи сари ту пора мегардад,

Он гоҳ ки мармари сапеди ту

Хокистари як шарора мегардад,

Он гаҳ ки забони оташафшонҳо

Сар мекашад аз замири ту берун,

Он гоҳ ки ошкор мегардад - 

Дар синаи туст як дили пурхун,

Он гоҳ ки куҳ чу «иҳни манфуш» аст,

Ман хилвати тоати ту меҷӯям,

Аз домани сабзи ту ҳамехезам,

Тавфиқи шафоати ту меҷӯям…

V

То мерасад он замонаи мавъуд,

Он қисмати бехатои лутфу қаҳр,

Мебояд табли огаҳиро кӯфт,

Мебояд хост доди ту аз даҳр.

Эй зодаи чор гавҳар – эй Инсон!

Аз гавҳари оташ ин фузунхоҳӣ

Берун бикашад турову гардонад

Дар тобаи тобдода чун моҳӣ.

Бодо, ки чаҳор рукни бунёдат

Аз адл шавад чу нури биноӣ.

Магзор каҳе зи кӯҳи ту коҳад,

То бо ту бувад тавони дарёӣ.

Дастони ситорарези дарёҳо

Сад чархаи нурро бигардонад

Он қадр, 

ки деви зулмати инкор

Дар пойи шаҳомати ту сар монад.

Июл- сентябри 2009

Тавзеҳот
1.Лозуркӯҳ кӯҳест дараҳояш анбошта аз лозур (пирях) дар мунтаҳои шарқи Тоҷикистон.
2.Дар домани Лозуркӯҳ дараест бо номи дараи килкҳо (найқалам).
3.Кабки ҳилол, ки хушхон нест.
4.Боғи набот – боғи ботаникӣ.
5.Манзур бухорҳои саноъатии ҷаҳонӣ.
6.Эй ҳузури мақдамат дар зиндагӣ бурҳони ман. – Бедил.
7.Номи дарае дар пои Лозуркўҳ, ки ошёни мурғони ҳумо аст.
8.Ишора ба ояти 5 сураи муборакаи «Такосур» (Ва кўҳҳо аз ҳайбати он ҳамчун пашми паҳида пароканда гарданд.)

ХОР ВА БУЛБУЛ

ХОР ВА БУЛБУЛ

Гул неъматест ҳадя фиристода аз биҳишт...

Касоии Марвазӣ

Симои шармгини ту дорад сафои гул...

Шаҳриёр

***

Хори чаман ба булбули маҳҷур таъна зад:

«Ту з-ин чаман наӣ, чи сароӣ санои гул?

Тавсифи гул раво бувадат, гар ки ҳамчу ман

Умре нишаста будӣ ту ҳам пеши пои гул.

Тарки чаман кунӣ ба зимистону ҳар баҳор

Пайдо шавию бар сари доғат ҳавои гул.

Ин гуна тарки заҳмати мо гар намекунӣ,

Тадбири кори ту талабам аз худои гул».

Булбул бад-он нишот сурудан давом дод,

Фармуд: «Эй ба пойи гул, аммо ҷафои гул,

Як аз ҳазор ман насурудам, агар ки ту

Як аз ҳазору як бишиносӣ адои гул».

Ҳамон осори Мансур аст ин дафтар намесӯзад

Мазан оташ ба хокистар, ки хокистар намесӯзад

Бубинам ғарқ дар хуни шафақ фавҷи кабутарро

Ситеғи кӯҳ месӯзад, пари кафтар намесӯзад

Шаби ялдои инсон аз фурӯғаш субҳи давлат шуд,

Чароғе дар ҷаҳон мисли дили модар намесӯзад

Агарчи як Бухоро дафтару девон дар оташ рафт

Яқин омад, гумон месӯзаду бовар намесӯзад

Мабар, эй мурғи минӯ ҷойи дигар ошён з-ин боғ

Гули боғе, ки шабнам дорад аз Кавсар намесӯзад

Бирав бар бурҷи кини худ нишин осуда, эй Марҳаб

Агар аз барқи имони вале Хайбар намесӯзад

Пайи ҳар мури шабтобе дар оташ мезадам худро

Дилам то зиндаам бар ҳоли худ дигар намесӯзад

Аз ин оташ, ки дарди меҳанам дар ҷони ман афрӯхт

Аҷаб бошад агар бар хоки ман мармар намесӯзад

ШОГУНИ НАВРӮЗ

ШОГУНИ НАВРӮЗ

Охирин ҳарфи зимистон,

Охирин барфи зимистонро

Худованд орд кард,

Ҳамчунон шогуни наврӯзӣ

Рехт рӯи суфраи Модар,

Бар қади сабзи санавбар,

Коҷро орост мисли Сарви Кишмар.

Субҳ, пеш аз бомдодон

Рехт рӯи гунбаду гулдастаи масҷид

Ранги якрангӣ,

Ояти тавҳид.

Чун ҳарири захмбанд

Густард пеши дасти Сино.

Ҳамчунон як сафҳаи покизае бо имтидоди бениҳоят

Рӯи мизи Рӯдакӣ бинҳод,

Дархури он «сездаҳ раҳ сад ҳазор»

Байти ғарро, шеъри нотакрор.

Ҷомаи сардӯшии устод Айниро табаррук кард,

Рехт рӯи шонаҳои Пири Фирдавсӣ,

Он нигаҳбони шукӯҳи Ҷам,

Шаҳпари Симурғро афшонд

Бар чакоди Ковиён парчам.

Охирин барф

Рехт рӯи ёли он шерони бедоре, ки пеши пои Исмоил

Ёд доранд он нидои ошноро,

Сӯи Ҷӯи Мӯлиён,

Сӯи сайронгоҳи наврӯзӣ,

То Гули Сурхи Бухоро…

Осмон барҷост!

Ин сапедӣ шоҳиди гӯёст.

Шарфаи ин барф

Ҳарф, ҳарфи Ҳуст,

Поку беоҳуст.

Хокро магзор танҳо як нафас, як лаҳза, ё Ҳодӣ,

Хокро аз хок бардор,

Чеҳраи тифлонаашро пок соз,

Ашки хунолудаашро покшӯӣ кун ба оби раҳмати хеш,

Рӯдҳоро ҳам таҳорат деҳ,

Роҳҳоро рост кун, испед гардон,

Роҳ ҳаройина сӯи Туст.

Охирин ҳарфи зимистон,

Охирин барфи зимистон,

Аввалин шогуни Наврӯз,

Ҳуҷҷати Яздон.

9 марти 2013

НАВРӮЗӢ

НАВРӮЗӢ

Ало Наврӯзи тақвими Ҷалолӣ,
Биё, бо он фару фархундафолӣ
Дигаргун соз аҳволи башарро,
Зудой аз рӯйи гетӣ гарди шарро.
Ба бӯйи хок Одамро даво кун,
Дили моро ба раҳмат ошно кун.
Ба назме ки дар ӯ ҳаргиз халал нест,
Туро дар кори ин олам бадал нест.
Шукӯҳи Ҷоми Ҷам дар синаи туст,
Ҷабини офтоб ойинаи туст.
Майи боқӣ ту дар паймона дорӣ,
Зи фавҷи ахтарон парвона дорӣ,
Ки чун дар оташи ту пок сӯзанд,
Ба сӯзи нав ҷаҳонро барфурӯзанд.
Ало Наврӯзи тақвими Ҷалолӣ,
Ки пайки адлу рамзи эътидолӣ,
Сару сомони Сомонӣ ту дорӣ,
Зиҳӣ давлат, ҷаҳонбонӣ ту дорӣ.
Нишоти ҳикмати Хайём бо туст,
Ҳазор оғози хушфарҷом бо туст.
Сиёвушон зи домонат бирӯяд,
Шамимаш ҳикмати Сино бигӯяд.
Насимат сабз созад турбати Бурх,
Фурӯзад лолазорони Гули Сурх.
Гули Сурхе, ки Айнӣ иқтидо кард,
Душанберо Бухороошно кард.
Заминҳову замонҳо бо ҳам ояд,
Ҳазоре паҳлавӣ чун месарояд.
Ватан имрӯз чун Наврӯзгоҳ аст,
Қабои сабзаш аз меҳригиёҳ аст.

АССАЛО

АССАЛО
Ассало, эй шабнишинон, нурро бовар кунед,
Сайҳаи бепардаи Мансурро бовар кунед.

Хок аз ҷону дили ток ашкафшорӣ кунад,
Нашъаи хуни дили ангурро бовар кунед.

Нест бе хуни ҷигар нохуни мутриб лолагун,
Гоҳ-гоҳе нолаи танбӯрро бовар кунед.

Ёд доред аз ғурубе, ки тулуъ аз пай надошт?
Сӯг поён мепазирад, сурро бовар кунед.

То нафас боқист, бар бурҷи умед аст ин каманд,
То ситора медурахшад, дурро бовар кунед.

Шоҳи Тирандозро1 то такя бар пойи худ аст,
Покбозиҳои ин мағрурро бовар кунед.

Нашри Фардо дар навори офтоб омода аст,
Субҳ наздик аст, ин маншурро бовар кунед.

_______
1.Шоҳи Тирандоз – номи яке аз қуллаҳои Тоҷикистон.