РӮНАМОИИ "БӮЙИ ҶӮЙИ МӮЛИЁН"

   Рӯзи 25 январ дар дафтари Муассисаи фарҳангии СҲИ (ЭКО) дар Теҳрон бо ҳузури донишмандон ва адибони Тоҷикистон, Эрон, Афғонистон, Покистон ва намояндагони кишварҳои дигари узви ин Созмон маросими рӯнамоии тазкираи шеъри муосири тоҷик “Бӯйи Ҷӯйи Мӯлиён” (ба ҳуруфи форсӣ) ва китоби ашъори Раиси Анҷумани шоирони Эрон доктор Фотима Рокеъӣ “Шикори лаҳзаҳо” (ба ҳуруфи кирилӣ) баргузор гардид.
Профессор Ифтихор Ҳусейн Ориф - Раиси Муассисаи фарҳангии СҲИ, ҷаноби Неъматулло Эмомзода - Сафири фавқулода ва комилҳуқуқи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Теҳрон, доктор Фотима Рокеъӣ - Раиси Анҷумани шоирони Эрон, доктор Қаҳрамон Сулаймонӣ - муовини пажуҳишӣ ва омӯзишии Созмони фарҳанг ва иртибототи исломӣ дар ин нишаст суханронӣ карда, пиромуни аҳаммияти китоби мазкур изҳори назар намуданд.
Сафири Тоҷикистон зимни суханронии худ бо ёдоварӣ аз бунёнгузори шеъру адаби тоҷикиву форсӣ устод Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ ва ашъори ҳакимонаи ӯ ба ҷойгоҳи волои адабиёт дар дар таърих ва ҳаёти ҷомеаи имрӯзи Тоҷикистон ишора намуд.
Профессор Ифтихор Ҳусейн Ориф аз ҷумла гуфт : “Ба назари инҷониб таълиф, тарҷума ва таҳияи ҳар китоб пулест дар ҷиҳати пайванди ақвому милал ва дар ин росто метавон гуфт, ки китоби “Бӯйи Ҷӯйи Мӯлиён” чунин рисолатеро анҷом хоҳад дод. Бо хондани ин китоб хонандагони форсизабон бо намунаи ашъори шуарои тоҷик аз устод Садриддин Айнӣ, бунёнгузори адабиёти навини тоҷик, то ҷавонтарин шоирони тоҷик ошно хоҳанд шуд.
Доктор Қаҳрамон Сулаймонӣ зимни суханронии худ аз ҷумла иброз дошт, ки осори шоирони насли нави тоҷик, ки дар ин тазкира ҷой дода шудааст, баёнгари ин воқеият аст, ки назми муосири тоҷик дар ҳоли рушду шукуфоии бештар аз қабл мебошад.
Доктор Фотима Рокеъӣ муҳаррир ва сарпарасти нашри китоб дар Эрон, таъкид намуд, ки тақозои зиёд нисбат ба ин китоб эҷоб менамояд, ки он бо шуморагони бештар аз тарафи Созмони ЭКО барои ҳамаи кишварҳои форсизабони узви ин созмон дубора интишор гардад. Дар суханрониҳои баъдӣ аз ин пешниҳод ҳимоят шуд.
Дар ин ҳамоиш портретҳои бузурги шоирони тоҷик бо зернависи форсию англисӣ, суруду мусиқии тоҷикӣ ва шеърхониҳои рӯйи навор ҳамчунин ҳамроҳ бо матни форсӣ мавриди таваҷҷӯҳи зиёди меҳмонон ва хабарнигорон қарор гирифт. Барои таҳия ва танзими ин мавод аз кормандони Сафорати Тоҷикистон ва масъули Созмони фарҳангии СҲИ (ЭКО) Шоҳмансури Шоҳмирзо сипосгузорем.

Бар ин хоке, ки сад олам биарзад,
Дилам чун қатраи шабнам биларзад.
Худовандо, нигаҳ дораш зи офот,
Нахоҳам аз ҷаҳон дигар мукофот.

ОРЗУҲО

ОРЗУҲО

Аз камони ҳафтрангу обшори орзуҳо

Қомати хам монду чашми ашкбори орзуҳо.

Сар ба неши сахра зад хуршед ҳангоми ғурубаш,

Нест Фарҳоде дигар дар кӯҳсори орзуҳо.

Умр бо лабханд бигзашт аз канорам дастафшон,

Дид чун беҳудаам дар интизори орзуҳо.

Дӯстони сайдафкан аз раҳи хилват ниҳонӣ

Бод бар каф бозгаштанд аз шикори орзуҳо.

Пойкӯбон то саҳаргаҳ рӯйи боми ман бирақсанд,

Душмани одам мабодо ҳамҷавори орзуҳо.

Оҳ, бас беҳуда мегӯям, на ман монам на ин дил,

Як сари мӯ гар шавам дур аз мадори орзуҳо.

Аз камони ҳафтрангу обшори орзуҳо

Қомати хам монду чашми ашкбори орзуҳо.

Сар ба неши сахра зад хуршед ҳангоми ғурубаш,

Нест Фарҳоде дигар дар кӯҳсори орзуҳо.

Умр бо лабханд бигзашт аз канорам дастафшон,

Дид чун беҳудаам дар интизори орзуҳо.

Дӯстони сайдафкан аз раҳи хилват ниҳонӣ

Бод бар каф бозгаштанд аз шикори орзуҳо.

Пойкӯбон то саҳаргаҳ рӯйи боми ман бирақсанд,

Душмани одам мабодо ҳамҷавори орзуҳо.

Оҳ, бас беҳуда мегӯям, на ман монам на ин дил,

Як сари мӯ гар шавам дур аз мадори орзуҳо.

БОҚӢ РАҲИМЗОДА – ШОИРИ СУННАТГАРО ВА НАВОВА

    Боқӣ Раҳимзода яке аз шоироне мебошад, ки беҳтарин анъанаҳои назми ҳазорсолаи тоҷикро давом дода, онро ба рӯҳи муосирони мо мутобиқ гардонидаанд.
Мирзо Турсунзода

Тавре ки аксари муҳаққиқон ва донандагони шеъри устод Боқӣ Раҳимзода мӯътақиданд, шеъри ӯ аз чанд манбаъ нашъат гирифтааст:
Эҷодиёти халқ, шеъри классики тоҷик, шеъри му-осири тоҷик ва шеъри муосири ҷаҳон (асосан фор-сизабон ва русзабон). Аз ин шумор нақши бештарро эҷодиёти халқ ва шеъри классики тоҷик ташкил медиҳад.
Ончи ба шеъри классикӣ марбут мешавад, иборат аз жанр ва таркибу қолаби шеър, забони шеър, си-стемаи образҳо ва талмеҳот ва дар маҷмӯъ заминаи тафаккур ва андешаву завқи адабӣ мебошад. Дар ин замина метавон гуфт, ки дар эҷодиёти устод Боқӣ Раҳимзода тақрибан ҳамаи жанрҳо ва навъҳои назми суннатӣ, ба ҳадди зиёде таркибҳои забони адабиёти суннатӣ, образҳо ва талмеҳот ва анвоъи андешаи адабӣ ва равияҳои адабӣ ба мушоҳида мерасад.
Пайванди адабиёти классикӣ ва эҷодиёти халқ ба унвони ду манбаъи аслӣ дар шеъри устод Боқӣ Раҳимзода ба таврест, ки ин ду манбаъ ба якдигар идғом шудаанд. Ба таъбири дигар он навъ аз матнҳо ва маъниҳои адабиёти классикӣ ва то ҳадде ҳатто тар-кибҳои сохтории назми суннатӣ дар шеъри устод Боқӣ Раҳимзода ба назар мерасад, ки дар муҳити адабии мардумие, ки шоир аз овони тифлӣ ва мад-расахонӣ ба сар мебурд, ин матнҳо ва маъниҳо ва қолабҳо дар таркиби фарҳанги мардумӣ ҳал шуда, ҳатто аз баъзе осори мазкур вариантҳои халқӣ ба вуҷуд омада буд. Ин хусусияти таъсири адабиёти классикӣ, ки ба даврони мадрасагии шоир рабт до-рад, то охир дар эҷодиёти ӯ боқӣ монда ва нақши асосӣ бозидааст.
Аз назари матлаби фавқ дар эҷодиёти устод Боқӣ Раҳимзода бештар таъсири каломи Мавлоно, Аҳма-ди Ҷомӣ, Ҳофиз ва Бедил мушоҳида мешавад. Яъне шоироне, ки дар муҳити даврони мадрасагии шоир нақши аз ҳама бештарро дошта, шеъри онҳо дар таркиби фарҳанги мардум ҳал шуда буд ва то ҷое бо эҷодиёти гуфтории мардум даромехта буд. Аз ин рӯ дар шеъри устод Раҳимзода, ҳамон тавре ки дар за-бони зиндаи мардуми муҳити ишон буд ва ҳаст, дар канори калимот ва ибороти сода, калимаҳо ва таъбирҳои дар назари аввал бисёр китобӣ, илмии мадрасагӣ, истилоҳоти ақидатӣ, мазҳабӣ ва ирфонӣ ба осонӣ ҷой мегиранд. Зеро воқеан агарчи ин ка-лимаҳову таъбирҳо хеле китобӣ, истилоҳи мад-расагӣ ҳам бошанд, дар фарҳанги мардум ҳал шуда ва барои мардум мафҳум ҳастанд. Масалан:

Корвони зиндагиро пеш мебурдем мо,

Борҳо мо рӯбарӯ гаштем бо хавфу риҷо.

«Хавфу риҷо» (биму умед) матлаби комилан фалсафии мазҳабист, як мавзӯъи фалсафаи ислом аст ва агарчи зоҳиран бисёр китобист, ба воситаи омӯзишҳо ва таълимоти суннатӣ комилан мардумӣ ва барои мардум мафҳум аст ва бино бар ин шоир аз корбурди он ибо намекунад. Ин хусусият дар бештари ашъори шоир, бахусус дар ғазалиёти ӯ ба назар мерасад. Ба гуфти шоир ва муҳаққиқи эронӣ Алиризо Қазва «Ба эътиқоди ман аз насли аввалиҳои ғазали имрӯзи Тоҷикистон, дастпарвардаи таҷрибиёти устод Айнӣ камтар ғазалсарое ба андозаи Боқӣ Раҳимзода наво-варии забонӣ мубтанӣ бар мероси адабӣ доштааст. Ба баёни дигар навовариҳои решадор ва дар бистари суннатҳои адабии ин шоир бисёр қобили тааммул ва тақдир аст. Шояд ин навовариҳо дар чанд ғазал ва радифи тозаи ӯ хулоса шавад ва дар қиёс бо навова-риҳои ғазалсароёни имрӯзи тоҷик талоши ӯ чандон ба чашм наёяд, аммо дар рӯзгоре, ки ба фурми ғазал ҷуз аз ноҳияи чанд шоир чун Турсунзода ва Боқӣ Раҳимзода навоварии ҷиддие мушоҳида намешуд, ҳамин мухтасар навгароӣ худ ғанимате буд, то дар наслҳои баъд ба зуҳури чеҳраҳои матраҳ ва бузурге чун устод Лоиқ ва Бозор Собир ва Мӯъмин Қаноат ва… ин навоварӣ ба самти камол гом бардорад».
Суннат ва навоварӣ дар ҳамаи анвоъи ашъори устод Боқӣ Раҳимзода ҳамроҳи доимии якдигаранд. То ҷое, ки дар ҳеч як шеъри ишон наметавон бо ит-минон гуфт, ки як қолаби аз аввал қарордодӣ то охир ба як дастур риоят шавад. Метавонад ҳар лаҳза дар пайкари шеър дигаргуние ворид гардад. Ҳатто ғай-риинтизор. Бештар ин хусусиятро метавонем дар мусамматот ва таркиббандҳо ва тарҷеъоти шоир, ки шуморашон зиёд аст, мушоҳида намоем. Гоҳе мебинем, ки дар ду банд як байти тарҷеъ омада ва дар банди сеюм тағйир кардааст, гоҳе таркиббанд бо як мисраъи такрор омада ва дар бандҳои баъдӣ он ду мисраъ шуда ва боз дар бандҳои дигар тағйир ёфта-аст. Аз раванди таҳаввули шеъри нав маълум аст, ки мусамматоти навоварона яке аз роҳҳои аслии раси-дан ба арӯзи нав будаст. Ин равандро то арӯзи нав ба равшанӣ дар идомаи эҷодиёти Мӯъмин Қаноат, Лоиқ Шералӣ ва Бозор Собиру Гулрухсор ва шоирони ди-гари баъдӣ метавон мушоҳида кард. Пас, маълум мешавад, ки устод Боқи Раҳимзода ҳам дар ҳамин масир хеле пеш рафтааст. Устод Мӯъмин Қаноат дар сарсухане, ки барои куллиёти устод Боқӣ Раҳимзода навишта ёдоварӣ менамояд, ки ишон ба мо таъкид мекарданд, ки бояд шеъри нав бинависем ва худ ҳам бо ин таъкид маҳдуд нашуда, гоҳ-гоҳ намунаҳои нававарона нишон медоданд ва хеле муваффақ ҳам буданд. Аммо беҳтар медонистанд, ки аз ҳамон сабки сунатии худ убур накунанд.
Таҷрибаҳои навоваронаи устод Боқӣ Раҳимзода бештар дар сурудҳояш амалӣ гардидааст. Бешубҳа ӯ дар даврони худаш беҳтарин сурудҳои тоҷикиро дар мавзӯъҳои ватандӯстӣ, васфи заҳматкашон, муҳабба-ти инсонӣ ва ғайра сурудааст. Таркиби нави қолаби назм ва хусусиёти барҷастаи вазну оҳанг дар ин сурудҳо муваффақияти онҳоро таъмин кардааст. Аз ин қабил метавон аз сурудҳои «Халқи бузургворам», «Дилороӣ, Душанбе», «Тоҷикистонам», «Республикаи ман», «Дар лаби обе», «Гули садбарг», «Нигоҳе», «Фаҳмидамат», «Дигар марав».
Репертуари вазн ва ритми ашъори Боқӣ Раҳимзода бисёр ғанӣ аст. Шояд бештар аз ҳар шоири дигар вазнҳои гуногунро истифода кардааст ва дар ин истифода тақрибан ба иштибоҳе ва сактае роҳ надодааст. Зоҳиран, бештар рӯйи матни сурудҳо кор кардани шоир боиси ин танаввуъи авзон ва қолаби шеър дар эҷодиёти шоир гардидааст. Гоҳе вазнҳои нодире дар ашъор устод Боқӣ Раҳизода ба назар ме-расад, ки назири онро дар дигар ҷо камтар пайдо мешавад. Масалан дар шеъри «Таронаи озодӣ»:

Барқ шӯъла зад, раъд наъра зад, маҳв шуд саҳоб,

Бод шуд вазон, мавҷ шуд дамон, бар шуд офтоб.

Минбаъд дар осори шогирдони ишон намунаи равшани пайравӣ аз вазнҳои бакорбурдаи вай мушоҳида мешавад. Мисол шеъри «Ҳосили умр» (Лоиқ «Баҳор мешавад» ва М. Қаноат «Бародарам») ва «Давоми мо» (М.Қаноат «Обшор», Б.Собир «Антигона», Лоиқ «Ғурури Рустам»), ки дар ин ашъор на танҳо шабоҳати вазну оҳанг, балки таркибҳо ва ибороти мушобеҳро метавон мушоҳида намуд ва ҳамчунин тавре ки худи устод Боқӣ Раҳимзода интизор дошт ва таъкид менамуд, пешрафти ҳунарии насли навини шоирон низ маълум мегардад. Шеъри «Давоми мо» аз чанд ҷиҳат қобили таваҷҷӯҳ ва бознамояндаи вижагиҳои маънавӣ ва шаклии шеъри устод Боқӣ Раҳимзода мебошад. Ин шеър баёнгари пайванди бисёр маънавӣ, отифӣ ва самимонаи шоир бо шеър ва дар маҷмӯъ муҳити фарҳанги суннатӣ ба воситаи Ҳофизи малакутӣ мебошад. Дар аввали ин шеър омадааст: «Ба ёдбуди Ҳазрати Ҳофиз». Ҳамин ибораи «Ҳазрати Ҳофиз» худ дар замони таълифи ин шеър шуҷоати адабиест, ки ба фазли табъи риндонае, ки муҳити адабӣ ҳаққи доштани онро ба ин шоири зарофатгӯ дода буд, муяссар гардидааст. Аммо барои худи шоир ин нишонаи боризи эҳтиром ва тамҷидест, ки нисбат ба Ҳофиз халқу миллати ӯ до-рад. Ин ибораи мардумист. Ин шеър дар вазни ху-шоҳанг ва мӯҳташами музореъи мусаммани ахрабу макфуфи маҳзуф ва мақсур (мафъӯлу, фоилоту, ма-фоӣлу, фоилун ё фоилон) бар мабнои ғазали Ҳофиз, ки мисраи охири он (Сабт аст бар ҷаридаи олам да-воми мо) мебошад, суруда шудааст. Нахустин ва беҳтарин шеърҳои навоваронаи адабиёти навини тоҷик ба ин вазн суруда шуда ва ба гуфти муҳаққиқон ривоҷи дигарбораи ин вазн дар адабиёти мо нишонаи боло рафтани маданияти каломи бадеъ буд. Дар мунтахаби ғазалиёти Ҳофиз беш аз 50 ғазал ба ин вазн мебошад ва ғолибан ин ғазалҳое ҳастанд, ки ҷанбаи ирфонии қавӣ доранд. Дар ин шеър, тавре ки дар шеъри устод Мӯъмин Қаноат бо тазмини мисрае аз Ҳофиз (ки ноз бар фалаку ҳукм бар ситора кунем) мушоҳида мегардад, шоир ба фазо ва муҳити мӯҳта-шам ва мамлу аз ҳиммати волои орифонаи Ҳофиз ворид мегардад ва бо эҳсоси қудрат сухан мегӯяд:

Аз санги хора лаъли нигин кардаам бурун,

Аз умқи баҳр дурру гуҳар баркашидаам.

Аз хусравон гузаштаву дар кӯҳи Бесутун

Эҷоди нақши тешаи Фарҳод дидаам.

Ин навъ баёни ҳиммат ба воситаи қаҳрамони воло ва салобату шукӯҳи сухан минбаъд дар шеъри «Ғурури Рустам»-и устод Лоиқ Шералӣ мушоҳида мешавад:
Ман гардани адовати шайтон шикастаам,
Ман мӯҳраи сиёсати шоҳон шикастаам…
Чунин табъозмоии риндона ва бозарофату самимона бо аслофи бузургвор яке аз рукнҳои маъна-вии ашъори устод Боқӣ Раҳимзода қарор мегирад. Агар арзи ҳиммат ва шуҷоат дар осори он бузургво-рон аз ноҳияи ирфон ва шӯру мастии орифона бошад, пас, шоири муосир гоҳе ба ҷид ва гоҳе бо за-рофат ба мавқеияти волои иҷтимоии худ ва имконо-те, ки гӯё замон дар ихтиёраш қарор дода, ишора мекунад. Беҳтарин намунаи ин навъ сабқати зарофато-мезро дар ғазали шоир бо радифи «як табассум кун» метавон мушоҳида намуд:

Фалакро баҳри лабханди ту таъмири дигар кар-дам,

Қамарро зери поят мегузорам, як табассум кун.

Табассум то ки дар гирди лабат маъво кунад умре

Димор аз рӯзгори ғам барорам, як табассум кун.

Ин ғазал беихтиёр матлаи барҷастаи ғазали Ҳофизро ба ёд меорад:

Биё, то гул барафшонему май дар соғар андозем,

Фалакро сақф бишкофему тарҳе нав дарандозем.

Агар ғам лашкар ангезад, ки хуни ошиқон резад,

Ману соқӣ ба ҳам созему бунёдаш барандозем.

Ва гӯё акнун шоир ба он ормон расида ва «бар мунтаҳои ҳиммати худ комрон» шудааст:

Ба ҳифзи он табассум хасмро аз пой андозам,

Замон додаст ин сон иқтидорам, як табассум кун.

Радифи тоза, таркиби нави ибораороӣ ва эҳсосоти заминӣ имкон медиҳад, ки дар пайкари ғазали клас-сикӣ рӯҳиёти нав эҷод шавад.
Ба ғайр аз ин устод Боқӣ Раҳимзода ғазалҳое низ дорад, аз нигоҳи таркиби таъбирҳо ва тафаккуру эҳсос гӯё комилан дар муҳит ва фазои адабиёти клас-сикӣ (мутассир аз шеъри Бедил) эҷод шуда, мулоҳизаи онҳо дар муҳити воқеии замони шоир ғариб ба назар мерасад. Аз он ҷумла:

Амиқандешаам, з-он гавҳару кон дар бағал дорам,

Муҳаббатпешаам, лаъли Бадахшон дар бағал дорам…

Нигористони шеърам, гулшани эҷоди маъноям,

Баҳористони шавқам, сад дабистон дар бағал дорам…

Фурӯғи анҷуманорои ёрон будаам умре,

Агар донанд, ман шамъи шабистон дар бағал дорам.

Аммо шоир дар дар ин муҳит пойбанд нест, балки гоҳе вориди он мешавад, то табъозмоӣ кунад ва фазои доимии эҷодиёти ӯ ҳамоно фазои рӯзу рӯзгори воқеии ӯст ва бахусус ашъори ғаноии ӯ сухан ва суруди рӯз аст. Ин фосиларо шоир ба воситаи танз ҳам-вор мекунад ва танзгӯии ӯ дар матни шеъри нав гӯё як навъ узри малеҳест, ки фосила гирифтани ӯро бо шеъри мактабӣ ва классикӣ ҷуброн менамояд.
Ашъори ғиноии (лирики) шоир бо вуҷуди зарофат ва назокати эҳсосу авотиф, ҳамеша дорои ҳик-мат ва панду андарз ҳам ҳаст. Ҳатто гоҳе ин дар ашъор дар пардаи танзу зарофат масоили ахлоқӣ ва эстетикиро ба миён гузошта мешавад. Аз ҷумла дар шеъре бо байти:

Илтиҷо дорам, ки мӯятро мабур,

Кокулони мушкбӯятро мабур.

Ва шеъри «Як илтимос» (Илтимос ин ки айнакатро гир) ва чунин мазмунҳо дар таркиби ашъори дигар.
Беш аз ин, дар осори Боқӣ Раҳимзода намунаҳоеро метавон мушоҳида кард, ки ишон ба сароҳат ба арзишҳои фаромӯшшудаи миллӣ ва суннатӣ арҷгузорӣ намуда, аз беэътиноӣ нисбат ба ин ар-зишҳо гила кардааст. Масалан, дар шеъре дар васфи Наврӯзи бостонӣ, ки аз мазмуни шеър пайдост он хе-ле қаблтар аз расмият пайдо кардани ин ҷашни сун-натӣ суруда шудааст, мехонем:

Гули бодом бӯи нози наврӯз,

Гилеми сабза пойандози наврӯз,

Ба роҳат абри найсон дур бипошад,

Ки тундар оварад овози наврӯз…

Агар як сол н-оӣ, даҳр пир аст,

Ба номат сад қасам, дунё ҷазир аст.

Машав ғамгин, агар ҷашнат нагиранд,

Ки номат сархату туғрои шеър аст.

Аммо дар маҷмӯъ метавон гуфт, ки бо вуҷуди як шоири нисбатан суннатгаро будани устод Боқӣ Раҳимзода тақрибан ҳар як шеъри ӯ ҳомили унсурҳои таҷрибаи навоварона аст ва ӯ мисли устод Турсунзода ҳамеша кӯшидааст, ки намуна бидиҳад ва пеш-пеш заминаи шеъри нави тоҷикро фароҳам созад. Албатта, ин кор ҳиммати эҷодӣ мехоҳад. Зеро ҳосили таҷриба кардан ва эҷодиёти худро дастхуши таҷрибаи ҳамешагӣ қарор додан дар батни амр чандон тазмини муваффақиятро ба ҳамроҳ надорад. Танҳо эҳсоси рисолати адабӣ буда, ки метавонист шоирро ба ин кор водорад. Дар матни адабиёти замон мавриди пажӯҳиши муфассал қарор додани навовариҳои воқеии устод Боқӣ Раҳимзода на танҳо барои беҳтар шинохтану шиносондани мақоми эҷодии ишон, балки барои равшан кардани масири тайшудаи таҳаввули назми муосири тоҷик бисёр боаҳаммият мебошад.
Ва дар маҷмӯъ адабиёти даврони шӯравии тоҷик имрӯз мавриди довариҳои нав қарор мегирад, ки ин як амри қонунӣ ва табиист. Ин довариҳо бештар бар мабнои ду ҷанба сурат мегирад: асолати адабӣ, ба-деият ва ҷанбаи ақидатӣ ё идеологӣ. Бо як сухан ади-би даврони шӯравӣ наметавонист ба куллӣ хориҷ аз чаҳорчӯби идеологии замони худ бошад, аммо имрӯз беҳуда аст, агар касе осори онҳоро барои тасдиқи ду-рустии идеологияи ҳокими гузашта васила қарор би-диҳад ё баракс танҳо маҳдуд ба ҳамин идеология до-ниста чун як ҷузъи он комилан инкор намояд. Балки бояд имрӯз арзиши ин осор аз он дидгоҳ ҷустуҷӯ ша-вад, ки онҳо бар тибқи суннатҳои дерини адабиёти оламшумули форсӣ-тоҷикӣ ва адабиёти ҷаҳон дар ҳудуди барои он рӯзгор имконпазир арзишҳои волои маънавӣ ва инсониро ситудаанд, шамъи адаби тоҷик-ро зинда нигоҳ доштаанд, забони адабии тоҷикро ҳифз кардаанд ва беш аз ин намунаҳои ҳунариеро ба вуҷуд овардаанд, ки бешубҳа шеъри асил ба шумор меояд.
Агар аз дидгоҳи гароишӣ ва меҳвари ақидатӣ ба ин нукта таваҷҷӯҳ шавад, ки насли навини адабиёти тоҷик ба кадом ҷанбаи маънавии эҷодиёти пешиниён бештар таваҷҷӯҳ кардааст, бешубҳа ин натиҷа ҳосил мегардад, ки ин нуктаи маънавӣ инсондӯстӣ ва ё гу-манизм будааст. Инсондӯстӣ, гуманизм ҳастаи аслии адабиёти оламгири форсии тоҷикиро ташкил медиҳад ва ҳамин амр боиси он гардид, ки масалан устод Турсунзода мунодии дараҷаи аввали паёмҳои башардӯстонаи низоми шӯравии собиқ дар олами он рӯз шинохта шавад.
Таваҷҷӯҳ ва таъкиди хоси шоирони тоҷик бар моҳи-яти инсонӣ ва башардӯстонаи шахсият ва осори пеш-кисватони ин адабиёт, аз ҷумла устод Боқӣ Раҳимзо-да, на танҳо гувоҳи садоқати онҳо ба ин шахсиятҳо, балки гувоҳи пойбандӣ ва садоқати самимии онҳо бар ин асли маънавии андешаи адаби форсии тоҷикӣ, яъне башардӯстӣ ё гуманизм буд. Шахсияти устод Боқӣ Раҳимзода пас аз даргузашти ишон василае қарор гирифт, ки шоирони тоҷик ин мавзӯъ ва ин маъноро, ки дар умқи рӯҳу равонашон буд, бо ба-ландтарин ва самимонатарин оҳангҳо бисароянд. Ин сурудаҳо дар он рӯзгор як навъ қиёми маънавӣ ҳам буд.
Гуманизм, башардӯстӣ, ҳифзи каромати инсон бе-шубҳа ҳамон меҳвари аслии адабиёти форсии тоҷикӣ аст, ки чун он «шамъи шабафрӯз» бо ҷоннисории пешиниён дар тӯфони ҳаводиси рӯзгори гузашта зинда нигоҳ дошта шуда то имрӯз расидааст ва имрӯз ҳам он нуктаи маънавӣ ва меҳвари ақидатие, ки ваҳдати андешаи адабиёти милии тоҷик ва эътибори онро дар дунёи муосир таъмин мекунад, ҳамин маъност.

На нағмаи ҷонсӯзи ироқӣ монад,

На ҷому на бодаву на соқӣ монад.

Олам ба сад ойини дигар баргардад

В-он кас, ки накӯӣ кард, боқӣ монад.

ЧӢ МЕДОНАД?

ЧӢ МЕДОНАД?

(Халқӣ)

Ошӯби дилу ҷонро ҷонона чӣ медонад?

Шӯри дили дарёро дурдона чӣ медонад?

То шамъи ту Хуршед аст, парвози ту ҷовид аст,

Меъроҷи уқобиро парвона чӣ медонад?

Бар санг задан теша Фарҳод кунад пеша,

Фарҳанги ҷунун Қайсе девона чӣ медонад?

Аз ақл чӣ мепурсӣ ҳоли дили овора,

Ин кохнишин ҳоли бехона чӣ медонад?

Бо хун ки наёмезад май заҳраи мурдоб аст,

Шӯри майи мансурӣ паймона чӣ медонад?

Девон ба лаби тоқу ҳуши ту ба сомона,

Атри гули девонро сомона чӣ медонад?

31.08.2015

Саҳар

Саҳар аз чашми ту оғоз дорад,

Уфуқҳо аз шукӯҳат ноз дорад.

Нишонандам чу оташ дар дили санг,

Хаёлат дар дилам парвоз дорад.

Машав ҳайрон зи оҳи пайҳами ман,

Қазо сад тири беовоз дорад.

Дило, ғофил марав аз тарфи ин боғ,

Ҳамон себе, ки хурдӣ, ғоз дорад.

Кӣ дар гесуи ту ранги ҳано дид?

Ки аз хуни дилам пардоз дорад.

Ҳанӯзаш модари гетӣ назода,

Касе к-ӯ аз ту моро боз дорад

КАБКИ ДАРӢ

КАБКИ ДАРӢ

(Ба илҳом аз акси зебои кабке, ки аз Сурхондарё
дар фазои интернет гузошта буданд ва чун ин байтро дар зераш навиштам, посух омад, ки: “На танҳо ёд дорем, барояш ҷон супорем!”)

Туро аз даштҳо бар кӯҳ ронданд,

Зи куҳ дар коми сад домат кашонданд.

Калоғу каргасу калмурғу калход

Ҳама гаштанд бо ту душмани ҳод.

Навоят дар гулу печиду хун гашт,

Ва хунат чун Сиёваш рехт дар ташт.

Чи таште, ки чу дар хокаш нишонданд,

Зи лола бар ҷаҳон оташ фишонданд.

Ало кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Чу соқӣ чашми масти маст дорӣ,

Ду абрӯи ба ҳам пайваст дорӣ.

Ҳинои пойи ту дорад шаҳодат,

Шафақ будаст сархайли нажодат.

Саҳархезон ба ту ихлос доранд,

Ба ёдат кӯҳҳоро пос доранд.

Туву оҳуи кӯҳӣ ҳамтаборед,

Ду саргардон зи ёрон ёдгоред.

Ало кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Ба Файзободу Дашти Кабкрезаш,

Бубинӣ резиши кабку гурезаш.

Ба ёд ояд туро паҳнои таърих,

Ҳумоюнахтареву наҳси Миррих.

Гузар созӣ ба Дашти Ҷонварсӯз,

Ба ёд ояд навоҳои ҷигарсӯз.

Ба ҳар водист аз ту ёдгоре,

Чу солик дар тариқат устуворӣ.

Ало кабки дарӣ фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Нишоне аз бути Фархор дорӣ,

Чу оҳуи бухорӣ ёр дорӣ.

Туро дар кӯҳи Сурхон дида будам,

Зи аҳволи дилат пурсида будам.

Ту бо алҳони фарғонӣ сурудӣ,

Бидонистам, ҳамон ҳастӣ, ки будӣ.

Басо бигзашт бар он рӯзгорон,

Ба тундӣ мисли тири ҷоншикорон.

Ало, кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Ту аз санги Бадахшон ранг бурдӣ,

Басо, ки ҷойи гандум санг хурдӣ.

Зи Балхи Бомиён омад паёмат,

Ки гардун тир меборад ба бомат.

Туро бими уқоби тезпар нест,

Зи теғи асри кайҳонат сипар нест.

Навоят лахти хун гардад, аҷаб не,

Ки ғам сад кӯҳу як барги тараб не.

Ало, кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Туро дар хуни ту оғушт хоҳанд,

Ту ҷони поку аз ту гӯшт хоҳанд.

Дарои рӯзгорон қақбаи туст,

Раҳи ин корвон аз ағбаи туст.

Чу ёд орам зи “кабкони беозор”,1

Манучеҳрӣ падид ояд ба гуфтор.

Ту дар шеъри дарӣ нақши нигинӣ,

Ба сурат, ҳам ба маънӣ дилнишинӣ.

Ало, кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Агарчи порсову гӯшагирӣ,

Агарчи содаву равшанзамирӣ.

Забони ту забони ошноист,

Навои ту ба лаҳни ориёист,

Агарчи чун бародар бо кабӯтар

Шудастӣ сулҳро пайку паямбар,

Вале ҳамвора чархи ҷангандоз

Туро бар ҷанг водорад ба анбоз.

Ало, кабки дарӣ, фарёд дорӣ?

Забони модариро ёд дорӣ?

Чу бишниданд кабкон ин хитобам,

Садо карданд аз ҳар кӯ ҷавобам.

Зи Балху Кобулу Табрезу Кашмир,

Кӯҳистони Ҳимолиёву Помир.

Ҳироту Зобулистону Сиистон,

Зи Ҳинду Кошғар, паҳнои Олон.

Зи Вахшу аз Ҳисору аз Бадахшон,

Зи Суғду аз Қаротегину Хатлон.

Бухорову Самарқанду зи Хоразм...

Фузунтар з-ончи меояд дар ин назм,

Ки аз Симурғи ваҳдат ёдгорем,

Амонатро ҳамеша пос дорем.

Зиҳӣ, кабки дарӣ, фарёд дорӣ!

Забони модариро ёд дорӣ!

Майи 2015

___________
Ишора ба шеъри Манучеҳрии Домғонӣ: Кабкони беозор, ки бар кӯҳи баланданд,
Бе қаҳқаҳа як бор надидам, ки биханданд...

کبک دری

تورا از دشت ها بر کوه راندند

ز کُه در در کام صد دامت کشاندند

کلاغ و کرگس و کلمرغ و کلخاد

همه گشتند با تو دشمن هاد

نوایت در گلو پیچید و خون گشت

و خونت چون سیاوش ریخت در تشت

چه تشتی که چو در خاکش نشاندند

ز لاله بر جهان آتش فشاندند

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

چو ساقی چشم مستِ مست داری

دو ابروی بهم پیوست داری

حنای پای تو دارد شهادت

شفق بودست سرخیل نژادت

سحرخیزان به تو اخلاص دارند

به یادت کوه ها را پاس دارند

تو و آهوی کوهی همتبارید

دو سرگردان ز یاران یادگارید

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

به فیض آباد و دشت کبکریزش

ببینی ریزش کبک و گریزش

به یاد آید تو را پهنای تاریخ

همایون اختری و نحس مریخ

گذر سازی به دشت جانورسوز

به یاد آید نواهای جگرسوز

به هر وادیست از تو یادگاری

چو سالک در طریقت استواری

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

نشانی از بُت فرخار داری

چو آهوی بخاری یار داری

تورا در کوه سُرخان دیده بودم

ز احوال دلت پرسیده بودم

تو با الحان فرغانی سرودی

بدانستم همان هستی که بودی

بسی بگذشت بر آن روزگاران

به تندی مثل تیر جان شکاران

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

تو از سنگ بدخشان رنگ بردی

بسا که جای گندم سنگ خوردی

ز بلخ بامیان آمد پیامت

که گردون تیر می بارد به بامت

تو را بیم عقاب تیز پر نیست

ز تیغ عصر کیهانت سپر نیست

نوایت لخت خون گردد عجب نی

که غم صد کوه و یک برگ طرب نی.

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

تورا در خون خود آغُشت خوهند

تو جان پاک و از تو گوشت خواهند

درای روزگاران ققبۀ توست

رهِ این کاروان از اقبۀ توست

چو یاد آرم ز "کبکان بی آزار"1

منوچهری پدید آید به گفتار

تو در شعر دری نقش نگینی

به صورت هم به معنی دلنشینی

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

اگرچه پارسا و گوشه گیری

اگرچه ساده و روشن ضمیری

زبان تو زبان آشنایست

نوای تو به لحن آریا یست

اگرچه چون برادر با کبوتر

شدستی صلح را پیک و پیمبر

ولی همواره چرخ جنگ انداز

تورا بر جنگ وادارد به انباز

الا کبک دری فریاد داری؟

زبان مادری را یاد داری؟

چو بشنیدند کبکان این خطابم

صدا کردند از هر کو جوابم

ز بلخ و کابل و تبریز و کشمیر

کوهستان همالیا و پامیر

هرات و زابلستان و سیستان

ز هند و کاشغر، پهنای آلان

ز وخش و از حصار و از بدخشان

ز سغد و از قراتیگین و ختلان

بخارا و سمرقند و ز خوارزم...

فزون تر زان چه می آید در این نظم

که که از سیمرغ وحدت یادگاریم

امانت را همیشه پاس داریم

زهی کبک دری فریاد داری!

زبان مادری را یاد داری!

________
1 اشاره به شعر منوچهری دامغانی: کبکان بی آزار که بر کوه بلندند
بی قهقهه یک بار ندیدم که بخندند...
2-3 دشت کبک ریز و جانور سوز – نام موضیع هایی در تاجیکستان.

اردبهشت 2015

МУҲАММАДҶОН МИРЗОШОЕВ

МУҲАММАДҶОН МИРЗОШОЕВ –

рӯзноманигор ва нависандаи шинохтаи тоҷик рӯзи 15 декабри 2015 даргузашт. Солҳои охир аз бемории тавонфарсо ранҷ мебурд, аммо даст аз таълиф барнамедошт. Ду рӯз қабл мақолаи пурмуҳтавоеро барои чоп овард. Онро ба хушӣ пазируфтем. Рӯзи дигар, ки барфи борономехта меборид бо заҳмат ва оҳиста қадам монда, дар идора ҳозир шуд. Ҳамчунон бо садои паст ҳарф мезад, ба ҳадде ки базӯр суханаш шунида мешуд. Борон китфони ҷомаашро тар карда буд ва дар даст чатри қабзашудае дошт. Вақте пурсидам,ки чаро аз чатр истифода накардааст, бо лабханди хастаҳолона гуфт: “Кори зиёд дорад”. Эҳсос кардам, ки мадору ҳавсалаи чатрро кашидан надорад. Бо ин ҳол барои он омада буд, то хабар диҳад, ки он мақолаи овардаашро як ҳафтаномаи дигар чоп кардааст ва мабодо мо онро чоп бикунем ва эрод бигиранд, ки дар ду ҷо айни як чизро ба чоп додааст. Дар ҳоле, ки он ҳафтанома ташкилотӣ буд ва дар маҳдудаи хоссе нашр мешуд.
Қабл аз навиштани ин матлаб барои пайдо кардани сурате аз марҳум зиёд ҷустуҷӯ кардам. Танҳо як сурати ишонро дар китоби "Адибони Тоҷикистон" пайдо намудам, ки сурати солҳои ҷавонии ӯст. Ҳоло ин суратро бо шарҳи ҳоле, ки дар ин китоб аст, манзур мегардонам. Худованд раҳмат ва мағфираташ кунад.

МУҲАММАДҶОН МИРЗОШОЕВ 21 феврали соли 1948 дар деҳаи Кӯли ҷамоати деҳоти Лангари Шоҳи ноҳияи Тоҷикобод (собиқ Қалъаи Лаби Об)-и вилояти Ғарм (Рашти ҳозира) ба ҷаҳон омадааст. Дар мактаби ибтидоии зодгоҳаш таҳсил карда, сипас мактаби миёнаи №1 ба номи Абдураҳмони Ҷомии шаҳраки Тоҷикободро хатм кардааст. Солҳои 1964-1966 даҳмарда будааст. Баъди хатми мактаби миёна, солҳои 1967-1969, дар Омӯ¬зишгоҳи ҷумҳуриявии маданӣ-маърифатии ноҳияи Ленин таҳсил кардааст. Солҳои 1969-1977 дар Китобхонаи илмии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба сифати китобдор, ҳамзамон, дар рӯзномаи «Комсомоли Тоҷикистон» ба сифати мусаҳҳеҳ кор кардааст.
Яке аз аввалин офаридаҳои илмӣ-оммавии ӯ очерки «Лутфулло Бузургзода» мебошад, ки қисман дар рӯзномаи «Қаротегини Советӣ» (1970) чоп шудааст. Соли 1970 «Раҳнамои хонанда» ном дастуре таълиф намудааст, ки ба масъалаи эҳтирому истифодаи босамари китоб бахшида шудааст. Чанд очерки ӯ ба тасвири кору пайкор ва рӯзгори муҳоҷирони водии Вахш, ҳифзи табиати зебову гуворои Тоҷикистон бахшида шудаанд.
Солҳои 1971-1977 донишҷӯи факултаи таърихи Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ва узви Шӯрои илмии факултаи номбурда, солҳои 1985-1991 ҷонишини муҳаррири рӯзномаи «Комсомоли Тоҷикистон», солҳои 1986-1990 узви Шӯрои этика ва ҳуқуқи Иттифоқи журналистони Иттиҳоди Шӯравӣ будааст.
Солҳои 1989-1991 аввал дар Мактаби олии ҳизбӣ, сипас Институти сиёсатшиносии шаҳри Тошканд таҳсил кардааст. Аз соли 1991 то ҳол сармуҳаррири ҳафтаномаи «Наврӯзи Ватан» аст. Як силсила мақолаву очерки ӯ ба тасвири ҳаёт ва фаъолияти олимони тоҷик Бобоҷон Ғафуров, Аҳрор Мухторов, Баҳодур Искандаров, Мансур Бобохонов, Темур Муҳиддинов ва диг. бахшида шудааст, ки дар рӯзнома ва маҷаллаҳои гуногуни ҷумҳурӣ ба табъ расидаанд.
Китобҳои ӯ «Баҳодури Бағалак» (1984, ба забони русӣ), «Лолаҳои аз хун дамида» (1987), «Дилпора» (1989), «Аз санг нола хезад» (1992), «Фарзонамард» (1998), «Зинаҳои қуллаҳо» (2001), «Сипаҳсолори кошифони асрори ниҳон» (2004), «Манзар-о-о-о, Манзар!» (2004) ва ғ. аз офаридаҳои ӯстанд.
Намунаҳои эҷодаш ба забонҳои русӣ ва ӯзбекӣ тарҷума ва чоп шудаанд. Бархе аз очеркҳои проблемавии В. Распутин (Русия), А. Шугай (Украина), Э. Генри (Олмон)-ро тарҷума ва чоп кардааст.
Корманди шоистаи фарҳанги Тоҷикистон, барандаи Ҷоизаи ба номи Абулқосим Лоҳутӣ.
Аз соли 1996 узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон аст.

ПАРӢ (پری)

Дар адабиёти навишторию гуфтории тоҷик парӣ ғолибан ҷанбаи мусбат дорад. Аммо тасаввури манфӣ низ аз он вуҷуд дорад ва ба ин маъно истифодаҳое аз он шудааст. Аз ҷумла, навъе аз гирифторони бемориҳои равониро дар миёни мардум ҳанӯз «паривара» мегӯянд ё мегӯянд «парӣ ёраш шудааст». Дақиқан ба ҳамин маъност, ки Ҳофиз дар байте бо лутфи шоирона мегӯяд:

Магар девона хоҳам шуд дар ин савдо, ки шаб то рӯз

Сухан бо моҳ мегӯям, парӣ дар хоб мебинам.

Дар ашъори шоирони наздик ба сабки ҳиндӣ ва сабки ҳиндӣ, ки яке аз вижагиҳои он пардохтан ба ҷузъиёти бештар мебошад, дар баробари парӣ аз шиша зиёд ёд шудааст, ба ишораи ин тасаввур, ки парӣ дар шиша манзил мекунад ва гоҳе ин ки париро бо дуъову афсун дар доми шиша мегиранд:

Бе касби сафо сайди маонӣ чӣ хиёлест,

То санг бувад шиша, парихона набошад.

(Бедил)

Ҳар лаккаи абре чу азоимхоне,

Дар шиша парӣ кард зи найранги ҳаво.

(Хоқонӣ)

Умрест хабар аз дилу дилдор надорам,

Бо шиша паризоди ман аз даст паридаст.

(Соиб)

ҲИКМАТ

Мардум аксаран дар хусуси ояндаи беҳтар, барои саодатмандӣ ва ба хотири асри тилоӣ талош мекунанд.Ҷаҳон беист пир ва боз ҷавон мегардад ва инсон аз умед ба қисмати беҳтар дил намеканад.
Ф.Шиллер
Муҳим будани ҳамешагӣ танҳо ниқоби туфайлӣ аст.
Волтер

Ҷоҳил тааҷҷуб мекунад, ки чизҳо он гунаанд, ки моҳияташон аст ва ин тааҷҷуб ибтидои дониш аст. Хирадманд бошад он гоҳ тааҷҷуб мекунад, ки чизҳо дигаргун бошанд, на он гуна ки ӯ медонад.
Арасту
Барои бисёриҳо таваҷҷуҳ ба дархосташон муҳимтар аз иҷрои он аст.
Ҷ.Леббон
Мо ба илқои табиат фикр мекунем, ба илқои устодони худ сухан мегӯем, вале бар тибқи одат амал мекунем.
Ф.Бекон
Имтиёзи ҳикмат он аст, ки ҷовидонист ва агар ин қарн қарни он нест, пас қарни оянда мутааллиқ ба он мебошад.
Б.Гарсиан
Андешаи инсони бузургро пайгирӣ кардан аз ҳама шуғл шавқангезтар аст.
А.Пушкин
Ҳама кор дар андеша аст. Андеша бунёди ҳама чиз аст. Андешаро метавон идора низ кард. Барои ҳамин кори аслӣ дар таҳсили камол кор рӯи андеша аст.
Л.Толстой
Дар баробари як инсоне, ки андешаи худро маҳкум менамояд, садҳо инсонҳое пайдо мешаванд, ки тарҷеҳ медиҳанд кутоҳандешии ҳамсоягони худро маҳкум кунанд.
П.Бови

Мо аз ҳеч чизе он қадр сипосгузор нахоҳем шуд, чандон ки аз сипосгузорӣ.
Мария Эшенбах

БИҶИЛГУН

БИҶИЛГУН

Фасли тобистон

сайр дорам дар куҳистон.

Як биҷилгун1 мепарад ин суву он су,

Мекунад бо ман ҳаёҳу

Дар сари як навдаи ҷурзе2

Лона дорад – 

нусхаи ҷӯроби пашмини Бадахшон, 

Сарнагун бар даррае жарф,

Ҷони мурғак бар сари ин лона ларзон.

Эй биҷилгун, 

Ҷӯраи ҷун,

Ман ҳамонам дода аз даст

Он ду шаҳри нозанинро - 

Қуббатулисломрову

Сайқали рӯйи заминро,

Ҳол ин сон бетафовут

Сайр дорам дар кӯҳистон,

Фасли тобистон.

Лонаат обод бодо,

Баччагонат шод бодо,

Қасди озорат надорам,

То абад корат надорам.

Меравам, то аз уфуқ паҳнои Меҳанро бубинам...

Меравам, бар қуллаи ин кӯҳ, шояд аз фароз,

Тири Орашро бубинам боз дар парвоз.

******

1.Биҷилгун – хурдтарин парандаи кӯҳистон.

2.Ҷурз – дарахтест шабеҳи сада бар фарози кӯҳҳо рӯяд.

ХАМӮШӢ

ХАМӮШӢ

Оҳанги камол камхурӯшист,

Фарёд нишони хомҷӯшист.

Чун теғ бараҳна гашта олам,

Фахри ману ту зи жандапӯшист.

То мушти замона оҳанин аст,

Мифтоҳи наҷот сахткӯшист.

Бекории халқ бебаҳо нест,

Ҷуброни ҳама гаронфурӯшист. 

Метарсӣ агар зи бехгӯшӣ,1

Кам гӯ сухане, ки бехгӯшист.

Ин хома ба рӯйи дафтари ман

Ангушти ишорати хамӯшист.

Бехгўшӣ – 1)шаппотӣ 2)гӯшакӣ.

ХУШДОР

ҲУШДОР

Дӯстам!

Такаббури ту чист?

Шохае зиёдатӣ

Бар дарахти Зиндагист.

Гар бар он нишаста бошӣ,

(Инчунин мабод)

Зуд ё ки дер,

Ногузир,

Сарбазер

Хоҳӣ уфтод.

Ҳар қадар баландтар,

Дард-

манд-

тар.

СУКУТ

СУКУТ

Савганд хӯрдаам, 

То ҷабинҳо накушоянд

Рӯй накшоям. 

То дилҳо накушоянд

Лаб накшоям. 

То осмон накушояд 

Бол накшоям. 

То бахтҳо накушоянд 

Фол накшоям. 

27.10.1991с.

ХАЗОН

ХАЗОН

Хазон асту рухи ту арғавонист, 

Ҷаҳон пиру туро фасли ҷавонист.

Хазон дур аст аз боғи вуҷудат 

Надорад ҳеч падруде дурудат. 

Вале эй боғи насрини суманбӯ,

Сари шохи баландат себи ман ку? 

Ҳамон як себи дил, як себи танҳо,

Куҷо шуд аз сари он шохи боло?! 

27.10.1991с.

ВАҲДАТ

Чист миллат?

– Ваҳдати дунёи мост,

Дӯши мо, имрӯзи мо, фардои мост.

Аз саводаш дидаи мо равшан аст.

Дар ҳисораш ҳастии мо эман аст.

Решаи ҷонҳост дар ҳам бофта,

Риштаи ҷонҳост дар ҳам тофта.

Аз пари Симурғи Тавҳидаш қалам,

Мераҳонад ҳасти моро аз адам.

Ваҳдати миллат бақои миллат аст,

Устувор аз муддаои миллат аст.

Ҳарфҳо аз муддао гардад китоб,

Зарраҳо аз тоби мақсад офтоб.

Чашми Сино бар сари гаҳворааш,

Тарҳи сад олам ба ҳар ангорааш.

Дар вуҷуди миллати яктопараст,

Ваҳдату мақсуд чун ду шаҳпар аст.

Бо ду шаҳпар дарнавардад ин ҷаҳон,

Зери болаш як бувад ҳафт осмон.

Сӯйи дому донаи кас нангарад,

Ҳимматаш бар авҷи гардун мебарад.

Он ки ҳаст Албурзу Алвандаш нишем,

Аз сияҳчоли замонаш нест бим.

Бартариҳояш ҳам аз худогаҳист,

Огаҳӣ – шерозаи девони Зист.

Нури Ҳақ ойинаи идроки ӯ,

Хонаи хуршедҳо афлоки ӯ.

Ҳикматаш деринаву бахташ ҷавон,

Дар замираш растхези ҷовидон.

Майи 2012

ВАТАН ГУФТАМ (Халқӣ)

 На сар гуфтам, на по гуфтам, на ҷон гуфтам, на тан гуфтам,

Ватан гуфтам, Ватан гуфтам, Ватан гуфтам, Ватан гуфтам.

Ҳазорон бор “мо” гуфтам касе ҳамдил нашуд, аммо

Ҷаҳоне зидди ман шӯрид, агар як бор “ман” гуфтам.

Ба оён дил ниҳодам, дидаву дил бар аён бастам,

Ба ғурбат аз Ватан гуфтам, ба хилват анҷуман гуфтам.

Сапедиҳои чашми интизоронро саҳар дидам,

Насим ар бӯйи хун овард, бӯйи пираҳан гуфтам.

Ҷунунамро чу Маҷнун нозиши саҳро надонистам,

Ба пойи Бесутун истодаму аз Кӯҳкан гуфтам.

Забони шамъи табъам гоҳ-гаҳ домони дил гирад,

Мабодо, ки пушаймон гардам аз он ки сухан гуфтам.-

Пушаймон нестам ҳаргиз, сухан чун аз Ватан гуфтам.

МЕҲРИ МОДАР

Агар рӯзе замин аз ҷазбаи худ 

Бимонад, мешавад дунё парешон.

Чу коҳе, ки ба чанги бод уфтад,

Шавад хурду бузурги мо парешон.

Аё Модар, ба ҷазби меҳри покат 

Ту ҳамтадбиру ҳамзӯри заминӣ. 

Ба гирдат ҷамъ карда баччаҳоят, 

Зи ҳар кунҷе пайи дидорбинӣ.

Агарчи ҳар кадомеро ҳавоест,

Хиёле дигару маъвои дигар, 

Вале сад иддаъо пеши ту яктост, 

Ки онон кӯдаконанду ту Модар.

Аҷаб давлат, ки ҷазби меҳри зӯрат

Нагардад з-ихтилофу ҷанги мо кам, 

Вагарна ҷумла қудратҳои олам,

Набитвонанд моро дошт бо ҳам.

1990