МАҲФИЛИ ЁДБУД

Шоми дирӯз, 24 сентябр дар толори “Ҳафт авранг”-и сафорати ҷумҳурии исломии Афғонистон дар Душанбе, маҳфили ёдбуди Бурҳониддин Раббонӣ ва Аҳмадшоҳи Масъуд баргузор шуд. 
Шоирони шинохтаи тоҷик Мӯъмин Қаноату Рустами Ваҳҳоб, раиси маркази татқиқоти стратегӣ Худобердӣ Холиқназар, райиси Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон Муҳиддин Кабирӣ, райиси Шӯрои уламои маркази исломӣ Сайидмукаррам Абдуқодирзода, муовини вазири корҳои хориҷӣ Низомиддин Зоҳидӣ ва собиқ вазири умури хориҷӣ Ҳамрохон Зарифӣ ҳам аз иштирокдорони маҳфил буданд. 
 http://www.ozodagon.com/18218-aks-mafili-edbudi-rabbonivu-masud-az-gilai-safir-to-tavbai-mumin-anoat.html

АНДЕШАИ МАРДУМ

Ман санг наям то шиканам шишаи мардум,
Чун бед ҳамеларзам аз андешаи мардум.

Ҳар бор, ки оташ зи дилам сӯи лаб ояд,
Чун шер бурун меҷаҳам аз бешаи мардум.
Сад қаҳт нахушконида як қатраи ашкам,
Дар дидаи мо сабз бувад решаи мардум.
Уммед ҳама киштаву хуршед дурудем,
Будем ҳаройина чу ҳампешаи мардум.
Чун реша фаротар зи гили хеш набурдем,
Дар решаи мо нест пайи тешаи мардум.
Соли 2009

ПАЙҒОМ

Эй Ватан, поси ту дорам ҳамсафи кӯҳсоронат,
Дил супурда ба тӯфонҳо, сар ба хуршеду боронат.
Мекашад аз дилам оҳанг захмаи шоду ғамгинат:
Шарфаи обшоронат, навҳаи сӯгворонат.
Аз баҳорат паём орад оташи ҷовидони меҳр –
Дар рухи меҳрварзонат шӯълаи лолазоронат.
Як ҷаҳон бесаронеро сарбасар бо ту мебинам,
Дар сарам тоза мепечад нашъаи сарбадоронат.
Гар набарде ҳамебояд, раҳни ободият бодо,
Сози созандагӣ дорад шеваи корзоронат.
Ҷонфизо меваи неру ҳосили чор фаслат шуд,
Моҳу хуршед афшонад панҷаи рӯдборонат.
Нур фаввора хоҳад зад аз сади захмгини ту,
Нурборон шавад он ки карда буд тирборонат.
Фатҳро мехӯрад савганд шамъи шабзиндадоронат
Субҳро медиҳад пайғом дидаи интизоронат.
Феврали 2010

Нависандаи халқии Тоҷикистон, яке аз устодони мумтози насри навини тоҷик, сардабири маҷаллаи миллии «Садои Шарқ» Ҷонибеки Акобир рӯзи ҷумъаи охири Рамазон, 25-уми июли 2014 аз ҷаҳон даргузашт.
Мавсуф дар солҳои сангини баъди даргириҳои дохилии Тоҷикистон бо интисоб ба вазифаи пурмасъулияти сардабирии маҷаллаи «Садои Шарқ» талошҳои зиёде ба харҷ дод, то ин маҷалла сатҳ ва эътибори пешини худро пайдо намояд. Бо мусоидати мақомоти олии кишвар ба ин кор муваффақ гардид ва ба «Садои Шарқ» бо ибтикори Раиси Ҷумҳур унвони «маҷаллаи миллӣ» эҳдо шуд.
Шодравон Ҷонибеки Акобир то вопасин нафасҳои худ, ба кори ин маҷалла машғул ва дар фикри беҳбуди бештари вазъи он буд.
Иттифоқоти аҷибе дар сарнавишти инсонҳо ҳаст, ки муаррифи ҳувият ва сиришту шахсияти онҳо мегардад. Яке аз ин навъ иттифоқоти нодир номи рустои зодгоҳи Ҷонибеки Акобир дар ноҳияи Нуробод – Рӯшноӣ мебошад. Ҷонибек Акобир тамоми умр барои рушангарӣ, рушандилӣ ва рушанандешӣ талош намуда ва фарҷоми зиндагияш низ дар ин рӯзҳои мубораку нуронӣ ба сидқи ин маъно далолат менамояд.
Чун вафоти соҳибдилон таваллуде дигар аст, бо нақли шеъре, ки ба муносибати зодрӯзи ишон дар ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат» чоп шуда буд, аз тарафи ҳамаи ҳамкорон даргузашти ин инсони фарзонаро ба наздикону дӯстон таслият арз менамоем ва барояш аз Худованди раҳмону раҳим мағфират ва ҷойгоҳи рафеъ мехоҳем.


РӮШНОӢ

Барои Ҷонибеки Акобир

Дар дилат чун шӯъла дар санг орзуи Рӯшноист1,
Қиссаи мӯи сапедат мӯбамӯи Рӯшноист.

Чун хати ҷӯйи дурахшон субҳгоҳон дар кӯҳистон
Бар ситеғи ҷони ту як хатти ҷӯи Рӯшноист.

Ин ҳикоёт, ин фасона нест беш аз як баҳона,
Мавҷи гавҳар дар миёна гуфтугӯи Рӯшноист.

Марзи рӯҳат офтобист, субҳ меҷӯшад зи чашмат,
Қатраи ашке, ки дорӣ, обрӯйи Рӯшноист.

Рӯй бар даргоҳ дорӣ, сад далели роҳ дорӣ,
Байти эҳзони шуморо дар ба рӯи Рӯшноист.

Меравӣ аз сангсорон дар бағал ойина пинҳон,
Парда-парда мефитад шаб, роҳ сӯйи Рӯшноист.
________
1. Рӯшноӣ номи зодгоҳи Ҷонибеки Акобир

ҚИБЛАИ НАХУСТИН

Мекашад зи банди дил қиблаи нахустинам,

Каъба дар миёни ҷон, рӯй бар Фаластинам.

Ку ҳаловати имон? То зи Қудс маҳрумам,

Аз маломати виҷдон дард мекунад динам.

Сангҳои хунолуд, сангҳои хунолуд,,.

Ҳар шаб аз канорони дил ситора мечинам.

Бӯса мезанам аз дур, кӯдаки фаластинӣ,

Лолаҳои захми ту – муҳри Оли Ёсинам.

Новгони Озодӣ то ба гил фуру биншаст,

Ошно нахоҳам буд, беш аз ин чу биншинам.

Эй башар! 

Тафовутро бас азим меёбам

З-он ки ту ҳамегӯйӣ то ман он ки мебинам.

Пойгоҳи меъроҷ,

эй хоки поки Озодӣ,

Обрӯ зи ту дорад осмони рангинам.

Дидаам ба руъёе аз миёни хоку хун

Даст мебарад Ҳуре сӯйи қалби сангинам.

Мекашад зи банди дил қиблаи нахустинам…

_______________

1. Киштинишастагонем, эй боди шурта, бархез. – Ҳофиз.

2.Ҳур – фариштаи офтоб.

قبله نخستین

می کشد ز بند دل قبله نخستینم

کعبه در میان جان، روی بر فلسطینم.

کو حلاوت ایمان؟ تا ز قدس محرومم

از ملامت وجدان درد می کند دینم.

سنگهای خون آلود... سنگ های خون آلود...

هر شب از کناران دل ستاره می چینم.

بوسه می زنم از دور، کودک فلسطینی

لاله های زخم تو – مهر آل یاسینم.

ناوگان آزادی تا به گل فورو بنشست

آشنا نخواهم بود بیش از این چو بنشینم.1

ای بشر!

تفاوت را بس عظیم می یابم

زان که تو همی گویی تا من آن که می بینم.

پایگاه معراج

ای خاک پاک آزادی

آبرو ز تو دارد آسمان رنگینم.

دیده ام به روئیا یی از میان خاک و خون

دست می برد هوری2 سوی قلب سنگینم.

می کشد ز بند دل قبله نخستینم...

.1اشاره به بیت خواجه حافظ: "کشتی نشستگانیم ای باد شرطه برخیز باشد که بازبینیم آن یار آشنارا"

.2 هور – فرشته ای منسوب به خورشید.

Моҳи шариф муборак

Дидор бо Рамазон ба хама дустон 

муборак бод!

Соли гузашта дар поёни мохи шарифи

Рамазон ин байтро навишта будам.

Боз як рӯзи муборак Рамазон сар бишавад,

Кош дидор дигарбора муяссар бишавад.

باز یک روز مبارک رمضان سر بشود

کاش دیدار دگرباره میسر بشود.

Шеър ва сурат аз ҳафтаномаи «Ҳафтганҷ»

№3 соли 1991, ки имруз як дуст хадя кард.

ҒАЗАЛ

Хазоне навбаҳорандуд дорам,

Висоле интизорандуд дорам.

Ҳама бедору ман олойгӯён,

Ниҳоне ошкорандуд дорам.

Зи оғушам бирафту дар дилам монд,

Аз ӯ ёде канорандуд дорам.

Ҷунунтози ғамест андар дили ман,

Аз он оҳе ғуборандуд дорам.

Барам бар дӯш лавҳи гӯри худро,

Чи ҷабре ихтиёрандуд дорам.

Хабар

Рӯзи 7-уми майи соли ҷорӣ дар қироатхонаи устод Шарифҷон Ҳусейнзода, дар факултети филологияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, сивупанчумин давраи солонаи Турсунзодахонӣ ва Конференсияи ҷумҳуриявии «Мактаби адабии устод Турсунзода» баргузор гардид. Лаҳзае аз ироаи маърӯзаи «Нақши устод Турсунзода дар ташаккули назми муосир».

ХОКИ ТУ ШОҲКОРҲО ДОРА

Нигаҳи ту нигорҳо дорад,
Гиряат обшорҳо дорад. 
То наболӣ гуле намерӯяд,
Хандаат навбаҳорҳо дорад.
Нест тасхири қалби ту осон,
Нози ту кӯҳсорҳо дорад. 
Нарасад қадди умр бар дидор,
Баъди марг интизорҳо дорад.
Дашт хунину осмону камон,
Шоҳи Кайҳон шикорҳо дорад.
Чун тавон лоф зад, ки хоки туам?
Хоки ту шоҳкорҳо дорад.
Марти 2014

خاک تو شاهکارها دارد

نگه تو نگارها دارد
گریه ات آبشارها دارد

تا نبالی گلی نمی روید
خنده ات نوبهارها دارد

نیست تسخیر قلب تو آسان
ناز تو کوهسارها دارد

نرسد قد عمر بر دیدار
بعد مرگ انتظارها دارد

دشت خونین و آسمان و کمان
شاه کیهان شکارها دارد

چون توان لاف زد که خاک توام؟
خاک تو شاهکارها دارد

БА ПОЙИ ВАФО

Як-як ҳар он чи омада, аз даст меравад,
Моҳии умр дар даҳанаш шаст меравад.

Ному нишону ҷоҳу ҷалол, эй ҷалилдӯст,
Гар нест, ғам махӯр, ки агар ҳаст, меравад.

Бо пойи худ касе наравад з-ин саро бурун,
Ҳушёр мерасад ҳамаву маст меравад.

Дар ҷоми ҷони ман чу садое нишаста буд,
Мисли садо зи ҷом, ки бишкаст, меравад.

Бигзор хуш равад, бинигар, то чӣ осмон,
Он мурғ, ки зи дом бурун ҷаст, меравад?

Бо риштаи дубофтаи меҳру орзу
Он ки маро ба пойи вафо баст, меравад.

Як дил маро зи дори ҷаҳон монда буд ба каф,
Чашмат паём дод, ки аз даст меравад.

1 маи 2009

Оташ

Бидидам, шохаи хушке дар оташ

Саропо шуъла меафшонду мегуфт,

Ки то пайванди нахли сабз будам,

Гуле дар ман чунин зебанда нашкуфт .

ҒАЛАТ НАНАВИСЕМ

АЗБАСКИ, БАСКИ, АЗ БАС
– ЧУН, БА САБАБИ ОН КИ, АЗ БОИСИ ОН КИ
Ибораи «аз баски», «аз бас» ва калимаи «баски» дар забони имрӯзи мо маъмултарин таъбири баёнкунандаи вобастагии сабабии ҷузъҳои як ҷумла ва ба истилоҳ пайвандаки тобеъкунандаи ҷумлаи пайрави сабаб мебошад. Дар ҷумлаҳое аз қабили: «Аз бас ки ман ин китобро нахондаам, аз мазмунаш огоҳ нестам» ба кор бурда мешавад. Муродифҳои дигари мазкурро низ дар ҳамин ҷумла метавонем дар назар бигирем. Он чи мавриди суол ва баҳс аст, ин аст, ки ин таъбирҳо сабабияти (иллияти) одиро ифода намекунанд, то корбурдашон дар чунин ҷумлаҳо саҳеҳ шумурда шавад, балки дар зимни худ маънои «бисёр»-ро доранд ва маънои аслии калимаи «бас» (басе, басо) низ ҳамон «бисёр» мебошад ва маънии машҳури дигараш «кофӣ» бо он рабт дорад:
Бас габр, ки аз карам мусулмон кардӣ,
Як габри дигар кунӣ мусулмон, чи шавад?
(Абӯсаъиди Абулхайр)
Ба рӯзи неки касон, гуфт, ғам махӯр, зинҳор,
Басо касо, ки ба рӯзи ту орзуманд аст.
(Устод Рӯдакӣ)
Эй басо шоир, ки баъд аз марг зод,
Чашми худ барбасту чашми мо кушод.
(Иқбол)
Дар байтҳои боло ин калима танҳо ба маънои «бисёр» ва бидуни тобиши сабаб оварда шудаст. Аммо дар он мавридҳое, низ ки бо сабаб ҳамроҳ аст, албатта маънои аслии худ «бисёр»-ро дар зимн ҳифз менамояд ва он сабаби мазкур ҳатман хислати бисёр (батакрор) буданро дорад:
Баски мо – озодагонро аз тааллуқ ваҳшат аст,
Акси мо чун об донад қаъри чоҳ ойинаро.
(Бедил)
Яъне ваҳшати мо аз тааллуқ (вобастагӣ) хеле зиёд аст ва ҳамин зиёдии ваҳшат сабаб шуда, ки акси мо монанди об барои худ ойинаро қаъри чоҳ медонад.
Дар ин байт пайванди маънои бисёрӣ, пурӣ бо сабаб зоҳири равшантаре дорад.
Баски метарсонад аз занҷиру пандам медиҳад,
Оқили бисёргӯ девона мегардонадам.
(Хоҷу)
Азбаски:
Аз бас ки сарҳо хок шуд, дилҳо ҳам андар кӯйи ӯ,
Набвад аҷаб, гар аз замин дил рӯяду ё сар дамад.
(Амир Хусрав)
Бинобар ин, дар ҷумлаҳое аз қабили «Азбаски имсол барфи бисёр (зиёд) борид, дар роҳҳо хатари тарма ба вуҷуд омадааст», маънои «бисёр» ду бор ва дар сурати «бисёр зиёд» се бор такрор мешавад. Ё дар ҷумлаҳое мисли: «Азбаски автобус каме дертар омад, мо таъхир кардем» пайвандак бо мазмуни ҷумла (каме) муносибати мутазод пайдо мекунад. Дар ҳоле, ки маънои аслӣ ва комили «азбаски» то ҷое аз ёдҳо рафтааст, ва дар чунин ҷумлаҳо табиист нависанда ва хонанда танҳо бо «азбаски» иктифо карда наметавонанд, беҳтар аст шаклҳои дигари ҳамин пайвандак «чун» (ки мӯҷазу асилу зебост ва бояд дар навишти имрӯзӣ бештар ба кор бурда шавад), «ба он сабаб ки» (на «аз он сабаб ки»), «аз боиси он ки», «зеро» (бо дар аввал овардани сарҷумла) ва ғайра ба кор бурда шавад. Ҳамчунин бо таваҷҷуҳ ба таркибҳои гуногуни ин пайвандак ва зарурати равшан будани маънои калимаи «бас», беҳтар аст он ба сурати ҷузъҳои ҷудо, вале бидуни вергул «аз бас ки» навишта шавад. Зимнан, шояд заминаи пайдоиши ин ғалати омро шабоҳати ин пайвандак бо «аз боиси он ки» муҳайё карда бошад, ки иллияти (сабаби) одӣ ва бидуни муболиғаро ҳамроҳ дорад.

ОЙИНАИ ЯКРӮӢ

Ҳон, эй дили ибратбин, аз дида назар кун, ҳон…
Хоқонии Шарвонӣ


Эй толиби Сосонӣ, эй вориси Сомонӣ,
Кас домани ин давлат нагрифт ба осонӣ.

Ободии Меҳанро имрӯз ҳамебояд,
Бозӯи Каюмарсӣ, тадбири Сулаймонӣ.

То чанд кунӣ такрор дар сояи ин пиндор:
«Девори Бухоро буд Исмоили Сомонӣ».

Бедор бишав эй дил, ҳушёр бишав, эй ҷон,
Бо фарраи яздонӣ, бо фитрати инсонӣ.

Он бо дили бишкаста, ин бо ҷигари хаста,
Ё Раб, чи пушаймонӣ, ё Раб чи пушаймонӣ.

Аз манманӣ безорем, бигзор, ки бигзорем, 
«Баҳмониву басторӣ, басториву баҳмонӣ».

Гар хоки Самарқандӣ ё хори Бухороӣ,
Нури басари моӣ, лаъле зи Бадахшонӣ.

Бар зарраи хоки мо сад чашми тамаъ боз аст,
Дар тангаи ин чашмон мову ту чу зиндонӣ.

З-ин танг ба парвоз ой, эй ақли ҷаҳонтасхир,
Симурғи ту аввал буд дар вусъати кайҳонӣ.

Созанда бишав, эй даст, пӯянда бишав, эй ақл,
«Аз ҷанги хурусон беҳ фарҳанги хуросонӣ».

Аз наъраи бедардон хуршеди Ватан ларзон,
Фазл аст суханчинӣ, айб аст сухандонӣ.

Омӯ лаби пурхунро то бар лаби Сир овард,
Мегуфт ба дил дорам сад ҳуққаи руммонӣ.

Ин ҳуққаи руммонӣ он дурҷи маъонӣ нест,
Ин қиссаи Ниле нест в-он Мӯсии Имронӣ.

Бигзор ки бардӯзем лаброву ҷигар сӯзем, 
Гар ёри Худовандӣ, в-ар душмани шайтонӣ.

Хомӯш кун ин гуфтор, гуфтори пур аз озор,
Гар гуфтаи мо шеър аст, пас чист зи Хоқонӣ?

Аз ҳарзаву беҳуда сад хирману сад туда,
"То дона ҷудо созад, ку бозуи деҳқоне."

II
Аз захми камон растем, аз захми забон ҷастем,
Аз захмаи ҷон мастем дар пардаи ирфонӣ.

Ҷовид бимон эй дил, дар пайкари обу гил,
Бе ту чи бувад ин даҳр ҷуз фарфараи фонӣ.

Ҷовид бимон, эй ақл, беҳтар зи ту ёре нест,
Он ҷо ки саворе нест н-афтода зи пайконе.

Ҷовид бимон, эй рӯҳ, эй мояи ҳар ҳастӣ,
Ин банд даре дорад, эй бандии канъонӣ.

Ҷовид бимон, эй ишқ, эй ахтари пирӯзӣ,
Заҳрӣ туву нӯшӣ ту, дардӣ туву дармонӣ.

Ҷовид бимон Меҳан, эй колбади ҷонам,
Ё Раб, ба хато гуфтам, ҷонӣ туву ҷононӣ.

Ҷовид бимон дониш, ҷовид бимон фарҳанг:
Эй равзанаҳои нур дар дидаи зиндонӣ.

III
Эй Пири барозанда, як ҳиммати созанда,
То ҷамъ кунӣ моро з-ин хоки парешонӣ.

Эй санги сабури мо, эй чашмаи нури мо,
Аз дидаи кӯри мо ҳарчанд ки пинҳонӣ.

Аз оташи нойи ту сад шӯъла ба ҷон дорем,
Дар ҳастии мо пинҳон, ай шери найистонӣ.

Ин қадр ҷалолатро офоқ писандидаст:
Ҳар рӯз туро бахшад як шамс ба қурбонӣ. 

Маҳмилкаши дарди мо, эй марди набарди мо,
Донам, ки давои мо ҳам низ ту медонӣ.

Ёри ту Худои туст, в-он ақли расои туст,
К-аз мо натавонӣ дид ҷуз ғафлату ҳайронӣ.

Сад узр ҳамегӯяд муслим, ки мусалмон аст,
Имрӯз мусалмонро нанг аст мусалмонӣ.

Сад тиккаву сад пора, ҳар пора пайи чора,
То рӯзи дигар пора созад шаби зулмонӣ.

«Чун даври фалак гардон, дар кори ҷаҳон ҳайрон»,
Ду чашми Хуросонанд он ду шаҳи раббонӣ… 
IV
Савганд ҳамехӯрдам, к-аз дард нахоҳам гуфт,
Ҷуз дард чиро гӯям, ту дидаӣ дармоне?

Эй дӯст, ту дидастӣ як лахти ҷигар обод,
Як мушти дили эман аз санги фалахмоне?

Як рӯй, ки сели ғам бар он нахурӯшидаст,
Як дида, ки хунобаш наншаста ба домоне.

Як даст, ки домоне нокарда раҳо дидӣ?
Як сар ту магар дидӣ нохӯрда ба сандоне?.. 

Эй нури ду чашмонам, оё ту надидастӣ
Роҳе, ки барад моро то мақсади имонӣ?

Роҳе тиҳӣ аз раҳзан в-аз фитнаи оҳарман,
То қуллаи қуръонӣ, то қиблаи ваҳдонӣ.

Он роҳ, ки Симурғи Аттор бипаймудаш,
Он роҳ, ки ҳудҳудро кардаст Сулаймоне.

Қурбони ду чашмонат, эй дӯст, агар дидӣ,
Он роҳ маро бинмо, в-ар дар гарави ҷоне.

Он қуллаи якроӣ, он қиблаи яктоӣ,
Ойинаи якрӯйӣ, ойини якороӣ, 
Майи 2000