НАВРӮЗГОҲ

"АДАБИЁТ ВА САНЪАТ" Ба истиқболи ҲАМОЙИШИ АДИБОНИ ҲАВЗАИ НАВРӮЗ. 25 феврали 2016

РУСТАМИ ВАҲҲОБ

Ало Наврӯзи тақвими Ҷалолӣ, 

Биё, бо он фару фархундафолӣ,

Дигаргун соз аҳволи башарро,

Бишӯй аз рӯйи гетӣ гарди шарро.

Ба бӯйи хок Одамро даво кун,

Дили моро ба раҳмат ошно кун.

Ба назме к-андар ӯ ҳаргиз халал нест,

Туро дар кори ин олам бадал нест.

Шукӯҳи Ҷоми Ҷам дар синаи туст,

Ҷабини офтоб ойинаи туст.

Майи боқӣ ту дар паймона дорӣ,

Зи фавҷи ахтарон парвона дорӣ,

Ки чун дар оташи поки ту сӯзанд,

Ба сӯзи нав ҷаҳонро барфурӯзанд.

2

Ҳамегӯянд он рӯзӣ, ки Ҷамшед

Баромад бар фарози тахт чун шед,

Аз Эрон, сӯйи Бобул раҳсипар шуд, 

Ҷаҳон саршор аз тобанда фар шуд.

Ҳумоюн давлати ӯ эзадӣ буд,

В-аз ӯ кӯтоҳ дасти ҳар бадӣ буд.

Кунун он шавкати Бобул куҷо шуд?

Дареғ, он бурҷ чоҳи пурбало шуд.

Зи Ҳорутону Морутони хокӣ,

Зи хунхора сипоҳи Аждаҳокӣ,

На Бобул монд ободу на Бағдод,

Ки бо Нӯшинравон буд хонаи дод.

Гуле рӯяд агар, аз захму хун аст,

Лабе хандон агар ҳаст, аз ҷунун аст.

Гули дасти падар тифлест парпар,

Ҳинои наварӯсон хуни ҳамсар.

Агар боре гули сурӣ бибӯям,

Ғами Сурия бифшорад гулӯям.

Гиристам, чун ятимаш хонадарпушт

Ба дарё шуд панаҳ, дарё варо кушт.

На дарё, балки инсони ҷаҳонхор,

На инсон, балки аждар, гург, кафтор.

Яман гӯям, куҷо лаъли ямонист,

“Баҳор”-ашро рухи зарди хазонист.

Аз ин гар пеш дар дунёи ислом

Фаластин буд танҳо дар дами дом,

Кунун ҳар ҷо, ки нақше дорад аз дин,

Зи дасти кинаварзон шуд Фаластин.

Аз он сон фитна, ки бар Миср борад,

Наҳанг аз Нил сар берун наёрад.

Магар Фиръавни нав бо амри «қонун»

Кашад Фиръавнро аз дахма берун,

Ки бар сармояи худ барфизояд,

Ба Яздон аз дигар зӯр озмояд?

Ҳама сар карда дар зери гилеме,

Асое куву ку дасти Калиме?

Басо шуд панҷаи зулм аз татовул

Расида то Ҳариву Балху Кобул.

Басо шуд миллати озодаву род

Надорад соате осудаву шод.

Халилиро ба Наврӯз оварам ёд,

Сӯйи Наврӯз ӯ мекард фарёд:

Ба хоки мо наё, Наврӯз, имсол,

Ки хоки поки мо гаштаст помол.

Гули оташ ба дашту дар шукуфта,

Ба ҷони мо гули озар шукуфта.

Равонат шод, эй фарзона устод,

Ки ҳар Наврӯз нав гардад туро ёд.

Халилуллоҳ дар оташ ту будӣ,

Барои Меҳанат Ораш ту будӣ.

Сурӯши шеъри ту парвоз дорад,

Сухан бо номи ту эъҷоз дорад.

Бимирад оташи Намруд ночор,

Бимонад аз Халил он нуру он нор.

Чу "мушки суда бар Кобул" биборад, 

Саҳар аз офтобаш гул биборад.

Биёяд боз Наврӯзи навойин,

Ки хуни чанд наслаш буд кобин.

Биёяд ҷангро ронад аз он хок,

Бишӯяд доғи ӯ з-он хиттаи пок. 

3

Ало Наврӯзи тақвими Ҷалолӣ,

Ки пайки адлу рамзи эътидолӣ,

Сару сомони Сомонӣ ту дорӣ,

Зиҳӣ давлат, ҷаҳонбонӣ ту дорӣ.

Нишоти ҳикмати Хайём бо туст,

Ҳазор оғози хушфарҷом бо туст.

Сиёвушон зи домонат бирӯяд,

Шамимаш ҳикмати Сино бигӯяд.

Насимат сабз созад турбати Бурх,

Фурӯзад лолазорони Гули Сурх.

Гули Сурхе, ки Айнӣ ибтидо кард,

Душанберо Бухороошно кард.

Заминҳову замонҳо бо ҳам ояд,

Чу булбул паҳлавонӣ месарояд.

Ба ҳар ҷойе забони паҳлавонист, 

Сухан аз ҳамдилӣ, аз ҳамравонист.

Чи беҳтар метавон гуфтан зи Устод?

Ки тоза паҳлавиро кард бунёд:

Дар ин дунё навои шодмонӣ,

Бувад дидор бо ёрони ҷонӣ. 

Бар ин хоке, ки сад олам биарзад,

Дилам чун қатраи шабнам биларзад.

Худовандо, нигаҳ дор ин Ватанро,

Паноҳи андлалебони чаманро.

Нигаҳ дораш садаф дурри дариро,

Нигаҳ дораш фурӯғи ховариро.

Нигаҳ дораш чу савганди нахустин,

Нигаҳ дораш чу рамзи пок ойин.

Ватан имрӯз чун Наврӯзгоҳ аст,

Қабои сабзаш аз меҳригиёҳ аст.

****

*Тақвими Ҷалолӣ тақвимест, ки ҳаким Умари Хайём сохта буд ва дақиқтарин тақвим шумурда мешавад.

* Бобул давлатшаҳри бузурги куҳанест, ки осори он дар ҳудуди Ироқи имрӯзӣ боқист.

* Ишора ба суруди “Мушки суда меборад шаб ба домани Кобул...”

*Паҳлавонӣ – тоҷикӣ, форсӣ.

* Ҳеч шодӣ нест андар ин ҷаҳон Бартар аз дидори рӯйи дӯстон. Устод Рӯдакӣ

نوروزگاه

الا نوروز تقویم جلالی

بیا با آن فر و فرخنده‌فالی

دگرگون ساز احوال بشر را

زدای از روی گیتی گرد شر را

به بوی خاک آدم را دوا کن

دل ما را به رحمت آشنا کن

به نظمی که در او هرگز خلل نیست

تورا در کار این عالم بدل نیست

شکوه جام جم در سینۀ توست

جبین آفتاب آیینۀ توست

می باقی تو در پیمانه داری

ز فوج اختران پروانه داری

که چون در آتش پاک تو سوزند

به سوز نو جهان را برفروزند

2

همی گویند آن روزی که جمشید

برامد بر فراز تخت چون شید

از ایران سوی بابل رهسپر شد

جهان سرشار از تابنده فر شد

همایون دولت او ایزدی بود

وز او کوتاه دست هر بدی بود

کنون آن شوکت بابل کجا شد؟

دریغ آن برج، چاه پربلا شد.

ز هاروتان و ماروتان خاکی

ز خون خواره سپاه اژدهاکی

نه بابل ماند آباد و نه بغداد

که با نوشینروان بُد خانۀ داد

گلی روید اگر از زخم و خون است

لبی گر هست خندان از جنون است

گل دست پدر طفلیست پرپر

حنای نو عروسان خون همسر

اگر باری گل سوری ببویم

غم سوریه بفشارد گلویم

گرستم چون یتیمش خانه بر پشت

به دریا شد پنه، دریا ورا کشت

نه دریا بلکه انسان جهانخوار

نه انسان بلکه اژدر، گرگ، کفتار

یمن گویم کجا لعل یمانیست

بهارش را رخ زرد خزانیست

از این گر پیش در دنیای اسلام

فلسطین بود تنها در دمٍ دام

کنون هر جا که نقشی دارد از دین

ز دست کینه ورزان شد فلسطین

از آن سان فتنه که بر مصر بارد

نهنگ از نیل سر بیرون نیارد

مگر فرعون نو با امر "قانون" 

کشد فرعون را از دخمه بیرون

که بر سرمایۀ خود برفزاید

به یزدان از دگر زور آزماید؟

همه سر کرده در زیر گلیمی

عصایی کو و کو دست کلیمی؟

بسا شد پنجۀ ظلم از تطاول

رسیده تا هری و بلخ و کابل

بسا شد ملت آزاده و راد

ندارد ساعتی آسوده و شاد

خلیلی را به نوروز آورم یاد

سوی نوروز او می کرد فریاد:

به خاک ما نیا نوروز امسال

که خاک پاک ما گشتست پامال

گل آتش به دشت و در شکفته

به جان ما گل آذر شکفته

روانت شاد ای فرزانه استاد

که هر نوروز، نو گردد تورا یاد

خلیل الله در آتش تو بودی

برای میهنت آرش تو بودی

سروش شعر تو پرواز دارد

سخن با نام تو اعجاز دارد

بمیرد آتش نمرود ناچار

بماند از خلیل آن نور و آن نار

چو مشک سوده بر کابل ببارد

سحر از آفتابش گل ببارد

بیاید باز نوروز نو آیین

که خون چند نسلش بود کابین

بیاید، جنگ را رانَد از آن خاک

بشوید داغ او زان خطۀ پاک

3

الا نورز تقویم جلالی

که پیک عدل و رمز اعتدالی

سر و سامان سامانی تو داری

زهی دولت، جهانبانی تو داری

نشاط حکمت خیام با توست

هزار آغاز خوش‌فرجام با توست

سیاووشان ز دامانت بروید

شمیمت حکمت سینا بگوید

نسیمت سبز سازت تربت بُرخ 

فروزد لاله‌ زاران گل سرخ 

گل سرخی که عینی ابتدا کرد

دوشنبه را بخارا آشنا کرد

زمین‌ها و زمان‌ها با هم آید

چو بلبل پهلوانی می‌سراید

به هر جایی زبان پهلوانیست

سخن از همدلی و همروانیست

چه بهتر می توان گفتن ز استاد

که تازه پهلوی را کرد بنیاد

در این دنیا نوای شادمانی

بود دیدار با یاران جانی 

بر این خاکی که صد عالم بیرزد

دلم چون قطرۀ شبنم بلرزد

خداوندا نگه دار این وطن را

پناه عندلیبان چمن را

نگه دارش صدف دُر دری را

نگه دارش فروغ خاوری را

وطن امروز چون نوروزگاه است

قبای سبزش از مهرگیاه است.

*****

* بُرخ سرمست ولی، یکی از عرفا که در تاجیکستان مدفون می‌باشد

*گل سرخ، نام جشنی در بخارا که نوروز با آن آغاز می‌شود

* صدرالدین عینی، پایه‌گذار ادبیات معاصر تاجیک

* اشاره به بیت استاد رودکی: هیچ شادی نیست اندر این جهان برتراز دیدار روی دوستان